Kansen scheppen met het creatieve puberbrein
Pubers zijn opvallend goed in het bedenken van creatieve oplossingen. Daarin zijn ze ook nog eens beter te trainen dan volwassenen. Bij bepaalde creatieve opdrachten presteren ze juist slechter. Promovenda Sietske Kleibeuker: ‘Die kennis schept kansen voor het onderwijs.’ Promotie 9 februari.
Creatief denken in de puberteit
Ontwikkelingspsychologe Sietske Kleibeuker deed promotieonderzoek naar creatief denken in de puberteit. Ze heeft pubers van vijftien tot zeventien jaar vergeleken met volwassenen tijdens opdrachten die aanspraak maken op verschillende aspecten van creativiteit. Zo moesten de proefpersonen verschillende figuren vormen uit een set lucifers. Daarnaast bedachten ze creatieve toepassingen voor alledaagse objecten, bijvoorbeeld een blikje. Om zich daarin te verbeteren kregen de proefpersonen in een andere studie een training van twee weken.
Puberbrein nog in ontwikkeling
Interessante verschillen ziet Kleibeuker tussen de jongeren en volwassenen in de voorste delen van het brein, de prefrontale cortex (PFC). In dat hersengebied laten pubers soms meer en soms minder activatie zien dan volwassenen, afhankelijk van de opdracht. Kleibeuker: ‘Verhoogde activatie heeft te maken met exploratief gedrag en lerend vermogen van pubers. Bovendien is het puberbrein nog in ontwikkeling, en dan met name die prefrontale gebieden. De verbindingen tussen deze en andere hersengebieden veranderen nog. Het lijkt erop dat pubers daardoor flexibeler reageren op beelden en makkelijker switchen tussen figuren. Maar wellicht zijn ze weer minder goed in kennis ophalen uit het geheugen. Want opvallend genoeg herkennen jongeren een object minder goed dan volwassenen als slechts enkel flarden van het object zichtbaar zijn, of door beeldruis heen.
Puberhersenen zijn beter te trainen
Het onderzoek wijst verder uit dat jongeren gemakkelijker te trainen zijn in bepaalde creatieve taken dan volwassenen. Na twee weken oefenen hebben de pubers meer progressie gemaakt in originele ideeën bedenken voor alledaagse objecten. Wat kan je bijvoorbeeld allemaal wel niet met een blikje. Om de mechanismen achter creativiteit te onderzoeken heeft de promovenda een combinatie van studies uitgevoerd. In totaal hebben 230 personen meegedaan aan twee gedragsstudies en hebben 72 personen taken uitgevoerd in de scanner voor drie fmri-studies. Kleibeuker: ‘Zo wilde ik inzicht krijgen in de ontwikkeling van creatief denken en de onderliggende neurale processen in de puberteit, maar ook in de trainbaarheid van creativiteit. Deze combinatie van onderzoeksmethoden toetst zowel het effect van leeftijd als ervaring op creatief denken.’
Out-of-the-box denken
Creatief denken is een van de belangrijkste vaardigheden in onze tijd. Door onze kennismaatschappij is continue innovatie van cruciaal belang. Nieuwe producten volgen elkaar snel op, de stroom van informatie groeit en verandert in hoog tempo. Daardoor worden competenties als flexibiliteit, out-of-the-box denken, oplossingen genereren en inzicht verkrijgen meer gewaardeerd dan ooit. Jongeren zijn de innovators van de toekomst. Het Brain and Development Lab van de Universiteit Leiden doet veel onderzoek naar de hersenontwikkeling in de adolescentie.
Creatief denken benutten in het onderwijs
Kleibeuker onderstreept hoe complex de ontwikkeling van de hersenen is. Kennis over ontwikkelingsmodellen van het puberbrein in dit onderzoek en hieop volgend is belangrijk voor het onderwijs. Kleibeuker: ‘We krijgen inzicht in de mogelijkheden en tekortkomingen van jongeren. Dat is gebaseerd op de veronderstelling hoe ze informatie verwerken, namelijk meer exploratief. De trainbaarheid van creatief denken in deze leeftijdsgroep kunnen we benutten in het onderwijs.