1.5 miljoen voor ontwikkelen van een nieuwe hemelkaart en spectograaf op een chip
Het gebiedsbestuur Exacte Wetenschappen van NWO heeft twee subsidies toegekend aan Sterrewacht Leiden. Voor het maken van een nieuwe hemelkaart werd één subsidie toegekend aan Koen Kuijken, en voor het ontwikkelen van een nieuw type spectrograaf, gebaseerd op nanotechnologie, werd een subsidie toegekend aan Paul van der Werf.
Een nieuwe hemelkaart
De nieuwe hemelkaart zal worden geproduceerd door het ‘KiDS’ project, onder leiding van Koen Kuijken, in samenwerking met astronomen uit Groningen, Bonn, Edinburgh, Londen, München, Padua, Napels en Parijs. KiDS gaat bijna 8% van de zuidelijke sterrenhemel in negen kleuren in kaart brengen, met twee nieuwe telescopen die recent door de Europese Zuidelijke Sterrewacht, ESO, in gebruik zijn genomen. Deze telescopen, VST en VISTA geheten, zijn ‘survey telescopen’, uitgerust met gevoelige breedbeeldcameras die beelden registreren in optisch en infrarood licht. De digitale camera voor de VST, met 300 megapixels, is gebouwd door een internationaal consortium onder Nederlandse leiding, en is de krachtigste breedbeeldcamera voor sterrenkunde op het zuidelijk halfrond. De VST maakt uiterst scherpe beelden, en KiDS zal die gebruiken om te bestuderen hoe snel structuren in het heelal zijn samengeklonterd onder invloed van de zwaartekracht, en om de verdeling van donkere materie in het heelal te meten met behulp van het gravitatielenseffect, de afbuiging van lichtstralen door de zwaartekracht.
Spectograaf op een chip
Paul van der Werf ontving een NWO subsidie voor het ontwikkelen van een revolutionaire nieuwe spectrograaf voor golflengten van korter dan een millimeter, in samenwerking met Akira Endo van de Technische Universiteit Delft. Deze spectrograaf zal voor het eerst op grote schaal afstanden en eigenschappen bepalen van sterrenstelsels die zo stoffig zijn dat ze in zichtbaar licht bijna niet te detecteren zijn. Deze objecten zijn van groot belang omdat ze de geboorteplaats vormen van zware sterrenstelsels in het huidige heelal, en de broedplaats voor zware zwarte gaten in deze stelsels. Deze processen zijn essentieel voor het begrip van de ontstaansgeschiedenis van het huidige heelal. De nieuwe spectrograaf die Van der Werf, Endo en hun team gaan bouwen is gebaseerd op nanotechnologie ontwikkeld in Delft, waarbij de hele spectrograaf, samen met de modernste ultragevoelige detectoren op 1 chip gebouwd wordt. Dit maakt het instrument vele malen compacter en goedkoper dan de huidige generatie spectrografen. Doordat het instrument bovendien een zeer groot golflengtegebied in een keer waarneemt, kan het zelfs efficiënter werken dan de nieuwe Atacama Large Millimeter Array.