Radio interview met Bart Barendregt: Online heiligen en bescheiden bloggers
Antropoloog Bart Barendregt neemt deel aan een nieuw Indonesisch studieprogramma dat zich volledig richt op de Indonesische digitale samenleving. Het Radio 1 NPO-programma Focus interviewde Barendregt 'live' vanuit Java over sociale media, de Islam en boy bands.
Visiting professor aan de Universitas Muhammadiyah Yogyakarta (UMY)
Voor een korte maand is Bart Barendregt visiting professor aan de Universitas Muhammadiyah Yogyakarta (UMY). Het doel is om samen met UMY-collega’s onderzoek te initiëren naar de Indonesische digitale samenleving. Ze zijn van plan om onderzoek te doen naar de rol van fake nieuws, filter bubbels en de online promotie van ethische consumptie en duurzaamheid in het land. Daarnaast zal Barendregt in Indonesië verschillende lezingen en workshops geven over digitale cultuur.
Sociale media en religie
In het interview met Radio 1 vertelt Barendregt over zijn onderzoek naar Islam en sociale media. Hij vindt het vooral interessant wat nieuwe technologieën en digitale platforms (zoals Instagram, WhatsApp en Facebook) doen met Islam. Wat zijn de achterliggende gedachtes om op een bepaald moment voor een bepaald medium te kiezen? Met wie, en waarover, wordt er dan vervolgens gepraat? En in hoeverre leidt dit tot een soort versplintering van het Indonesisch Islamitisch publiek? Volgens Barendregt is het daarbij steeds minder interessant geworden om het gebruik van digitale technologie van jonge Moslims te vergelijken met niet-gelovige jongeren in het Westen.
Influencers: soefi sjeiks en jonge moslima's
Barendregt vindt het veel interessanter om te kijken hoe juist verschillende soorten ‘Islams’ op andere manieren gebruik maken van nieuwe digitale mogelijkheden. En dat is soms verbazingwekkend en onvoorstelbaar. Barendregt en collega’s onderzoeken onder andere nieuwe vormen van autoriteit in de wereld van Zuidoost Aziatische Islam. Zo blijkt dat priesters en soefi sjeiks frequent gebruik maken van de nieuwe visuele mogelijkheden die Facebook en Instagram bieden. Door online een ‘zachte masculiniteit’ uit te stralen weten ze letterlijk miljoenen jonge vrouwen aan zich te binden. En deze jonge Indonesische Moslima's zijn geenszins passieve consumenten. Er zijn tallrijke sociale ‘influencers’, online entrepreneurs en micro beroemdheden die halal cosmetica en ‘bescheiden, shariah-proof, mode’ promoten via hun Instagram account en daar ondertussen prima mee verdienen.
Islamitische boy bands
Ook was de NPO geïnteresseerd in een vorig onderzoeksproject van Barendregt over Islamitische boy band muziek in Maleisië. Net als in Indonesië zijn daar jonge mannelijke en vrouwelijke moslims op zoek naar nieuwe rolmodellen. Boy band muziek is een ander voorbeeld van hoe een jonge Zuidoost Aziatische Moslim generatie een moderne identiteit probeert te vinden, maar deze identiteit bewust vroom invult.
Diverse diversiteit van digitale media
Er is een directe lijn te trekken tussen beide onderwerpen, stelt Barendregt. Zowel sociale media als boy bands lenen zich goed als studieobject voor de hedendaagse antropologie. Antropologen bestuderen anderen om zichzelf een spiegel voor te kunnen houden. We zien vervolgens dat andere samenlevingen andere betekenissen aan soms dezelfde objecten toedichten. Maar ook dat er onder de vermeende uniforme werking van digitale media ook een enorme diversiteit schuil gaat, die erom schreeuwt te worden bestudeerd.
Wil je meer weten over de Indonesiche digitale samenleving? Luister het interview met dr. Barendregt hier terug. Of lees zijn recent artikel over 'Online Publics in Muslim Southeast Asia'.