Het profileringsthema ‘Vertrouwen in instituties’ staat open voor onderzoekers van de rechtenfaculteit en universiteit Leiden om gezamenlijk te onderzoeken hoe kan worden gezorgd voor vertrouwen van burgers in instituties en tussen instituties onderling, en hoe dat kan worden vergroot.

Voortbouwend op het Sectorplan Rechtsgeleerdheid COI

Het profileringsthema bouwt voort op de succesvolle samenwerking binnen het thema Conflictoplossende Instituties (COI) van het Nederlands Sectorplan Rechtsgeleerdheid, gefinancierd door het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. Hier ging het om de rol van de rechter bij het oplossen van kleine en grote conflicten. De rechter krijgt namelijk steeds vaker grote maatschappelijke vraagstukken voorgelegd, bijvoorbeeld over het klimaat, migratie, stikstofuitstoot en discriminatie, en ook geschillen die voortkomen uit alledaagse problemen van burgers. Binnen COI hebben we onderzocht welke processen ertoe leiden dat de rechter wordt ingeschakeld (of juist niet), hoe partijen de rechterlijke procedure ervaren, en hoe het conflictoplossend vermogen van de rechtspraak kan worden vergroot.

De legitimiteit van de rechtspraak staat op het spel

Dit facultaire profileringsthema zal zich vooral richten op de problemen die kunnen ontstaan als steeds meer partijen een beroep doen op de rechter. De rechterlijke macht geniet nu nog groot vertrouwen onder de Nederlandse bevolking. Maar als rechters vaak onbesliste politieke kwesties krijgen voorgelegd en zij hierover beslissen, kan het vertrouwen in hen op den duur afnemen. Dit proces wordt versterkt als andere staatsmachten zich negatief uitlaten over uitspraken van rechters, of zelfs weigeren gehoor te geven aan rechterlijke beslissingen. Ook de toegenomen rol van rechters in microconflicten roept vragen op: Waarom is de rechtspraak het aangewezen instituut om deze conflicten op te lossen? En gaat het straks niet ten koste van de legitimiteit van de rechtspraak als verwachtingen niet kunnen worden waargemaakt?

Vertrouwen in brede zin

Een van de redenen waarom steeds meer mensen hun weg naar de rechter vinden, is omdat andere partijen in de samenleving niet goed in staat zijn om problemen op te lossen: de zorgverlenende en bestuurlijke instituties door bezuinigingen, de wetgever en de politiek door versplintering en polarisatie. Vroeger hadden burgers in Nederland vertrouwen in instituties, maar inmiddels is dat vertrouwen een stuk minder vanzelfsprekend bijvoorbeeld als gevolg van de Toeslagenaffaire. Dat geldt misschien nog sterker voor het vertrouwen van de burger in Europese instituties. Ook het vertrouwen tussen instituties onderling lijkt af te nemen, zij lijken elkaar soms eerder te bevechten dan te versterken.

Verruiming onderzoeksveld

In dit profileringsthema gaat het om de navolgende vragen. Hoe staat het met het vertrouwen in instituties? Hoe kan een eventueel afnemend vertrouwen worden verklaard en ook weer worden vergroot? Of zijn de rechtsstaat en democratie juist gebaat bij een gezond wantrouwen van de burger? Welke rol speelt de betrouwbaarheid van informatie en de communicatie van de overheid naar burgers wordt gecommuniceerd? Hoe kan de samenwerking tussen instanties binnen de overheid worden versterkt, zodat de wetgever sneller op de hoogte is als er dingen misgaan, bijvoorbeeld in de rechtspraak?

Om deze vragen te beantwoorden is onderzoek nodig vanuit meerdere rechtsgebieden en verschillende disciplines. Onderzoekers vanuit verschillende afdelingen, zoals bestuursrecht, civiel recht, criminologie, Europees recht, jeugdrecht, rechtssociologie, rechtsfilosofie en strafrecht, werken binnen dit profileringsthema samen.

Contact

Vragen kunnen worden gericht aan: trust@law.leidenuniv.nl

Delen op Facebook Delen via Bluesky Delen op LinkedIn Delen via WhatsApp Delen via Mastodon