Dovengemeenschappen over de hele wereld ontwikkelen zich door complexe interacties tussen lokale gebruiken, onderwijsbeleid en internationale invloeden. Mozambique is een bijzonder rijk voorbeeld van deze dynamiek. Hoewel veel Afrikaanse dovengemeenschappen nationale gebarentalen gebruiken die sterk beïnvloed zijn door buitenlandse gebarensystemen – met name American Sign Language (ASL) – spelen lokale gebarentaalpraktijken en gemeenschapsspecifieke ontwikkelingen ook een centrale rol in de vorming van de taalkundige identiteit.

Deze voorlopige studie onderzoekt hoe de gebarentaalgemeenschap van Mozambique zich heeft ontwikkeld van geïsoleerde communicatiesystemen vóór contact naar een meer uniforme nationale gebarentaal, bekend als Língua de Sinais de Moçambique (LSM). Historisch gezien, vóór de oprichting van dovenscholen en -organisaties, groeiden veel dove mensen op met beperkte blootstelling aan andere gebarentaalgebruikers en vertrouwden ze op gebaren thuis of geïmproviseerde gebaren binnen horende gezinnen die niet bekend waren met gebarentaal. De opkomst van onderwijsinstellingen (vanaf 1962), de oprichting van Dovenverenigingen (sinds 1999) en de ontwikkeling van academische opleidingsprogramma's voor tolken en docenten (vanaf 2014) hebben het taallandschap geleidelijk veranderd.

Het project richt zich op vier kerngebieden:

1. Preformeel contact met Dovenervaring: Het documenteren van de diverse vroege communicatieomgevingen van Dove Mozambikanen, variërend van rijke lokale gebarentaalinteractie tot ernstige sociale uitsluiting.
2. Institutionele ontwikkeling: Het traceren van de geschiedenis van Dovenonderwijs, Dovenverenigingen en de opleiding tot tolk/docent, en het onderzoeken van hun rol in de vormgeving van LSM.
3. Invloed van vreemde gebarentalen: Het analyseren van de introductie en impact van ASL, Finse Gebarentaal en andere externe systemen op de opkomende nationale taal. Dit roept belangrijke vragen op over de linguïstische affiliatie van LSM in een context van intensief taalcontact.
4. Lexicale variatie binnen LSM: het identificeren van regionale en contextuele verschillen in lokale gebarentaalpraktijken, waarmee de basis wordt gelegd voor een diepere variatieanalyse in volgende onderzoeksfasen.

Methodologisch gezien combineert het project empirisch veldwerk, waaronder gemeenschapsobservatie en documentatie van gebarentaalpraktijken, met etnologische benaderingen die historische trajecten en gemeenschapsverhalen reconstrueren. Samen beogen deze perspectieven te verduidelijken hoe LSM zich heeft gevormd, hoe het varieert tussen regio's en sociale groepen, en hoe de identiteit van Mozambikaanse doven door taal wordt gevormd.

Deze studie dient als basis voor een groter onderzoeksprogramma dat de dataverzameling zal uitbreiden, de linguïstische analyse zal verdiepen en zal bijdragen aan een breder begrip van de opkomst van gebarentaal in Afrikaanse contexten.

• afrika
• gebarentaal
• talen, culturen en wereldbeeld

Delen op Facebook Delen via Bluesky Delen op LinkedIn Delen via WhatsApp Delen via Mastodon