Boek
Edele wijze lieve bijzondere…
Historicus Willem Otterspeer schreef vanwege het 440-jarig bestaan een bondige geschiedenis over de universiteit. ‘Het is een niet onkritische liefdesverklaring.’
- Auteur
- Willem Otterspeer
- Datum
- 09 februari 2015
- Links
- Leiden University Press
Vanwaar de titel van het boek?
‘Het is de aanhef van een brief uit 1574 van Willem van Oranje aan de Staten van Holland en Zeeland. Hierin oppert hij het idee om een nieuwe universiteit op te richten. Ik vind de aanhef zo poëtisch dat ik hem voor dit boek heb gebruikt: Edele wijze lieve bijzondere slaat natuurlijk ook op de universiteit. Dit boek is een liefdesverklaring aan haar. Hoewel ik niet onkritisch ben, ik sprenkel niet overdadig met lof. De liefdesverklaring komt voort uit het feit dat ik in 2016 met emeritaat ga en ik heel dankbaar ben dat ik deze baan had. Universiteitshistoricus aan deze universiteit is een van de leukst denkbare banen. Leiden heeft een enorm rijke, fascinerende en soms dramatische geschiedenis en ik mocht grotendeels bepalen wat ik kon doen.’
Dat klinkt als een afscheidswoord, maar het vierde deel van uw universiteitsbiografie ‘Groepsportret met dame’ moet nog verschijnen.
‘Ja, daar ben ik nu druk mee bezig, ik hoop het over anderhalf jaar te publiceren als afscheidscadeau. Het behandelt de periode 1875 - 1975. Verder ga ik niet, want anders is er te weinig wetenschappelijke distantie. Het is aan iemand anders om over de geschiedenis hierna te schrijven.’
In 2008 kwam uw boek ‘Het bolwerk van de vrijheid’ uit dat ook een beknopt overzicht biedt van de universitaire geschiedenis. Waarin verschilt uw nieuwe boek?
‘Natuurlijk putte ik voor dit nieuwe boek uit mijn eerdere werk, maar ik heb veel herschreven want dit boek heeft een andere opzet. Het bestaat uit vier portretten van vier eeuwen universiteitsgeschiedenis. Ik probeer de eeuwen te typeren en leg de relatie met de wetenschap en het universitaire leven uit die perioden die een reflectie van hun eeuw zijn.’
Was het lastig om in deze bondige geschiedenis sommige 'darlings', geliefde onderwerpen, eruit te houden?
‘Ja, ik heb veel darlings moet killen. Zoals de 16e-eeuwse humanist Heinsius, hij verdient het om uitgebreid op in te gaan, maar daarvoor was geen ruimte. En er staan bijvoorbeeld minder schandalen in deze versie. Dit boek is onder een hogedrukpers geschreven; ik heb er een maand voor uitgetrokken. Ik geef dus veel minder details dan in Groepsportret met dame dat een wetenschappelijk werk is en koos voor bepaalde figuren die hun eeuw personifiëren. Zoals de 18e-eeuwse scheikundige ’s Gravesande. Hij zette een nieuw laboratorium op en werkte in de geest van de Verlichting.’
U geeft toch nog kleurrijke details, bijvoorbeeld over de allegorische inwijdingsoptocht op de stichtingsdag van de universiteit. Wat voor soort bronnen gebruikt u?
‘Een belangrijke bron is het archief van Jan van Hout, hij was de stadssecretaris van Leiden én secretaris van de universiteit in die tijd. Hij bewaarde alle rekeningen en daardoor weten we bijvoorbeeld dat er een praalwagen en godenkostuums werden gehuurd. Dankzij zijn goede archief kunnen we veel reconstrueren.’
U probeert de tijdsgeest van de eeuw te vatten, maar schetst ook constanten als het geklaag over studenten.
‘Ja, dat is van alle tijden. Ik heb hier een notulenboek uit de jaren ’20 en ’30 van de vorige eeuw van hoogleraren van Wiskunde-en Natuurwetenschappen. Tijdens vergaderingen klagen ze over slechte studenten die sinds de komst van een nieuwe middelbare schoolopleiding, de HBS, hun talen niet meer goed spreken en slecht voorbereid zijn op wetenschappelijk onderwijs. Al sinds de oprichting van de universiteit klagen professoren over studenten die niet klaar zijn voor de universiteit en dat de aansluiting op het hoger onderwijs hapert. Er is veel veranderd in de loop der eeuwen, maar dit gemopper over studenten zal altijd wel blijven.’
Willem Otterspeer, Edele wijze lieve bijzondere. Een bondige geschiedenis van de Leidse universiteit. 208 pagina’s. 15 euro (Leiden University Press 2015)
(9 februari 2015 - LvP)