Speculaties over buitenaards leven pieken in nieuwsartikelen (én in citaten van wetenschappers)
Onderzoekers van de Universiteit Leiden analyseerden bijna dertig jaar communicatie over astrobiologie. Nieuwsartikelen bleken het meest speculatief, vooral via citaten van wetenschappers. Vooral onderzoek naar exoplaneten gaat vaak gepaard met hoge verwachtingen over buitenaards leven, schrijven zij in PLOS One.
Astrobiologie stelt fundamentele vragen over leven in het heelal: hoe is het ontstaan? Is er ook leven buiten de aarde? De wetenschappers onderzochten welke speculaties en beloften circuleerden in de publieke wetenschapscommunicatie (media en persberichten) in de periode 1996 en 2024, over de zoektocht naar leven elders in het heelal.
Hierbij keken de onderzoekers naar drie soorten informatiebronnen: wetenschappelijke artikelen, persberichten en nieuwsartikelen. Danilo Albergaria en zijn collega's Ze ontdekten dat de meest voorkomende speculaties gingen over de omstandigheden of ingrediënten voor leven buiten de aarde, gevolgd door speculaties over het bestaan van leven zelf. Speculaties over de resultaten van de zoektocht kwamen minder vaak voor, en berichten over mogelijk bewijs dat leven zou aantonen, waren zeldzaam.
Het vinden van buitenaards leven
De verwachting dat technologie zal helpen bij het vinden van buitenaards leven is relatief hoog. Deze verwachting komt voor in ongeveer een derde van de nieuwsartikelen, een vijfde van de persberichten en een tiende van de wetenschappelijke artikelen. De vermelding dat de astrobiologie vooruitgang boekt in de zoektocht naar buitenaards leven elders komt ook regelmatig voor, in ongeveer een vijfde van de persberichten en nieuwsartikelen die dergelijke inhoud behandelen.
Beloften over het daadwerkelijk vinden van buitenaards leven zijn daarentegen zeer zeldzaam. ‘We hebben nieuwsartikelen onderzocht die zijn gebaseerd op studies in peer-reviewed tijdschriften. Over het algemeen lijken wetenschappers zich niet op hun gemak te voelen om verwachtingen te scheppen over het vinden van leven wanneer ze over hun eigen onderzoek spreken’, zegt eerste auteur Albergaria.
De aandacht van de media trekken
Nieuwsartikelen bevatten meer speculaties en beloften dan persberichten en wetenschappelijke artikelen. Persberichten laten echter iets meer speculatie zien wanneer het gaat over het duiden van de betekenis van de onderzoeksresultaten. ‘Het benadrukken van de impact van een studie kan een weerspiegeling zijn van de druk op de institutionele communicatie om de aandacht van de media te trekken’, aldus Albergaria.
Wetenschappelijke artikelen bevatten veruit de minste speculaties en beloften. Toch bevatten ook peer-reviewed artikelen af en toe speculatieve inhoud, vooral als het gaat om de omstandigheden en ingrediënten die het leven buiten de aarde mogelijk zouden kunnen maken.
De rol van onderzoekers in de communicatie
Het team onderzocht niet alleen hoe vaak speculaties en beloften voorkomen, maar ook waar die speculaties precies vandaan komen: uit citaten van de auteurs van de wetenschappelijke studies, uit opmerkingen van externe deskundigen of uit tekst zonder verwijzing naar wetenschappers.
n persberichten komen speculaties het vaakst voor in citaten van de auteurs zelf. In nieuwsartikelen is de speculatieve inhoud gelijkmatiger verdeeld tussen citaten van onderzoekers en passages zonder verwijzing naar wetenschappers. Dit onderstreept de belangrijke rol die onderzoekers spelen in de communicatie over dit vakgebied, ook zijzelf leveren geregeld de speculatieve elementen aan.
Daarnaast blijkt dat de verwachtingen over het vinden van buitenaards leven vooral verbonden zijn met exoplaneetonderzoek — dus onderzoek naar planeten buiten ons eigen zonnestelsel — en hoger liggen dan bij onderzoek binnen het zonnestelsel of bij de zoektocht naar buitenaardse intelligentie (SETI).
Speculaties zijn onvermijdelijk
Albergaria stelt dat speculatie niet per definitie slechte wetenschapscommunicatie is: ‘Speculatieve verbeelding helpt bij het ontwikkelen van concepten en hypothesen die onderzoek richting geven. Omdat er zoveel onbekend is over het leven in het heelal, lijken speculaties in de communicatie over astrobiologie bijna onvermijdelijk. Het is lastig om ongefundeerde speculatieve inhoud en legitieme contextualisering duidelijk van elkaar te onderscheiden. Daar is meer onderzoek naar nodig.’
In totaal werden 630 artikelen onderworpen aan een kwantitatieve inhoudsanalyse. De meeste waren Engelstalig, maar ook Portugese en Spaanse nieuwsberichten zijn meegenomen. De artikelen waren afkomstig uit zes referentiekranten: The New York Times (VS), The Guardian (VK), Folha en Estadão (Brazilië), Público (Portugal) en El País (Spanje).
Wetenschappelijke publicatie
Communicating astrobiology and the search for life elsewhere: Speculations and promises of a developing scientific field in newspapers, press releases and papers; Danilo Albergaria, Pedro Russo, Ionica Smeets, Thilina Heenatigala, and Dallyce Vetter.
Over NOVA
De Nederlandse Onderzoekschool voor Astronomie (NOVA) is het samenwerkingsverband van de sterrenkundige instituten van de universiteiten van Amsterdam, Groningen, Leiden en Nijmegen. Toponderzoekschool NOVA heeft als missie het uitvoeren van baanbrekend sterrenkundig onderzoek, het opleiden van jonge astronomen op het hoogste internationale niveau en het delen van nieuwe ontdekkingen met de samenleving. De NOVA-laboratoria zijn gespecialiseerd in het bouwen van state-of-the-art optische/infrarood- en submillimeter-instrumentatie voor de grootste telescopen op aarde.
Dit persbericht verscheen oorspronkelijk op astronomie.nl.