Een andere wereldwijde klimaattop is veel succesvoller dan de VN Klimaatconferentie
In Montreal vond de 34e Meeting of Parties (MOP) over het Montreal Protocol plaats; een conferentie die vergadert over schade aan de ozonlaag. Dit protocol, goedgekeurd door alle landen ter wereld, is zeer succesvol. Shiming Yang, universitair docent en lid van het Leidse interdisciplinaire onderzoeksprogramma Global Tranformations and Government Challenges, legt uit waarom.
Hallo Shiming, kun je iets meer vertellen over de MOP?
‘Het Montreal Protocol on Substances That Deplete The Ozone Layer werd aangenomen in 1987, en is gericht op het beschermen van de ozonlaag tegen schadelijke stoffen. Het wordt wereldwijd erkend als de meest succesvolle multilaterale overeenkomst op gebied van het milieu, en het is de enige overeenkomst die nu door alle landen ter wereld is ondertekend. Het protocol is erin geslaagd om 98% van alle stoffen die schadelijk zijn voor de ozonlaag (ODS is een afkorting voor dit soort stoffen) terug te dringen ten opzichte van 1990. In 2016 werd het meest recente amendement, het Kigali Amendment, aangenomen. Hierin spraken alle deelnemers af om het gebruik van fluorkoolwaterstoffen (HFC’s), een krachtig broeikasgas, in de komende 30 jaar met 80% af te bouwen. Hierdoor wordt er tegen 2050 een uitstoot van 80 miljard kubieke meter aan kooldioxide voorkomen – en wordt een opwarming van de aarde met 0.5 graden Celsius tegengegaan – terwijl het protocol ook doorgaat met het beschermen van de ozonlaag.'
‘Aangesloten landen en stakeholders denken nu na over maatregelen die de ozonlaag beschermen en tegelijkertijd zoveel mogelijk winst voor het hele klimaat opleveren.’
‘Toen het lukte om het Kigali-amendement erdoorheen te krijgen, is de doelstelling van het Montreal-protocol verbreed; het protocol richt zich nu op het hele klimaat. Aangesloten landen en stakeholders gaan nu verder dan “alleen maar” de ozonlaag beschermen. Ze denken nu na over maatregelen die de ozonlaag beschermen en tegelijkertijd zoveel mogelijk winst voor het hele klimaat opleveren. Zo is er bijvoorbeeld tijdens de MOP-34 besloten om ook geld toe te kennen aan initiatieven die energiezuinigheid bevorderen terwijl HFC’s worden teruggedrongen. Er waren daarnaast gesprekken om distikstof(mono)oxide (lachgas), een snel opkomende ODS en krachtig broeikasgas, onder de regulatie van het Montreal Protocol te brengen. Ook wordt er gesproken over klimaatinterventie, het “laatste redmiddel tegen opwarming van de aarde”, via technieken als aerosol-injectie. Hierbij worden er deeltjes in de bovenste luchtlaag geïnjecteerd die de straling van de zon afweren. Dit is een zeer controversiële methode omdat er veel ethische vraagstukken en wetenschappelijke onzekerheid aan kleven. Daarom komt de methode tijdens de VN Klimaattop ook weinig ter sprake.’
Waarom is het Montreal Protocol zo succesvol?
‘Het Montreal Protocol is een van de eerste multilaterale overeenkomsten op gebied van het milieu waarvan beleid is gebaseerd op wetenschappelijke bevindingen. Het protocol maakt gebruik van een Sciencific Assessment Panel (SAP) en een Economic Assment Panel (TEAP). Deze panels benaderen experts op gebied van de atmosfeer en de ODS-sector. De experts geven wetenschappelijke en technische antwoorden op vragen, en hun rapporten dienen als basis voor onderhandelingen. Deze werkwijze is overgenomen door de VN Klimaattop, maar is veel minder effectief omdat de vraagstukken veel meer sectoren betreffen. Hierdoor is het veel moeilijker om overeenstemming in de sectoren te bereiken en onderling vertrouwen op te bouwen. Daarnaast is de samenwerking tussen het noordelijke en zuidelijke deel van de wereld veel beter ingebed in de instituten van het Montreal Protocol. Er wordt onder meer gebruikgemaakt van een ‘flexibele’ periode van 10 jaar waarin ontwikkelingslanden extra tijd krijgen om aan de besluiten van het protocol te voldoen. Ook wordt het Multilaterale Fonds elke drie jaar aangevuld door geïndustrialiseerde landen. Leden van het protocol komen hun afspraken na, wat zorgt voor veel onderling vertrouwen.’
'Het zou beter zijn om per sector onderhandelingen te voeren, in plaats van proberen om een allesomvattend klimaatakkoord te bereiken.'
Wat is het grote verschil tussen het Montreal Protocol en de klimaattop in Egypte?
‘De klimmaattop in Egypte is vooral gericht op klimaatfinanciën, met name op klimaataanpassingen en schadevergoeding. Dat is vooral voor ontwikkelingslanden een belangrijk onderwerp, maar die urgentie wordt niet door alle geïndustrialiseerde landen gedeeld. Vanaf 2020 zouden rijke landen jaarlijks 100 miljard dollar financiering verstrekken, maar die belofte is niet nagekomen. Het is niet waarschijnlijk dat het vertrouwen tussen geïndustrialiseerde landen en ontwikkelingslanden wordt hersteld. Omdat veel landen aan het herstellen zijn van de coronapandemie, heeft niemand geld om uit te geven aan klimaatdoelen die verder gaan dan de eigen landgrenzen.’
Hoe zouden onderhandelingen over klimaatveranderingen moeten plaatsvinden?
‘Het zou beter zijn om per sector onderhandelingen te voeren, in plaats van proberen om een allesomvattend klimaatakkoord te bereiken. Instituten die zich richten op een bepaald deelgebied, zoals het Montreal Protocol (ozonlaag), de International Civil Aviation Organization (luchtvaart) of de Minamata Convention on Mercury (wereldwijd overleg over de regulering van kwik), kunnen de uitstoot van broeikasgassen snel terugbrengen dankzij directe of indirecte maatregelen. Deze instituten richten zich op één bepaald onderwerp of op één industriële sector en worden bezocht door vertegenwoordigers van landen en sectoren die meestal lange tijd in functie blijven. Zo ontstaat er vertrouwen tussen onderhandelaars en wordt er makkelijker gecommuniceerd over ingewikkelde technische problemen.’
Global Transformations and Government Challenges (GTGC) is een interdisciplinair onderzoeksprogramma van de Uiversiteit Leiden. Het netwerk van het programma bestaat momenteel uit meer dan 160 onderzoekers, werkzaam bij 6 faculteiten van de universiteit. GTGC onderzoekt hoe we wereldwijde veranderingen (zoals pandemieën, opwarming van de aarde en migratie) kunnen aanpakken op een democratische, effectieve, eerlijke, vreedzame en duurzame manier.
Bekijk de website van Global Transformations and Government Challenges