Jonge baby lacht aapachtig
Jonge baby's lachen net als volwassen mensapen: hardop uit- én inademend. Volwassen mensen ademen alleen hardop uit bij het lachen. Cognitief psycholoog Mariska Kret en collega's publiceerden over het ontstaan van de menselijke lach in het tijdschrift Biology Letters.
Je hoort het meteen als je luistert naar een lachende baby van vier maanden en daarna naar een dreumes van achttien maanden oud: ze lachen totaal verschillend. Mariska Kret, universitair hoofddocent bij Cognitieve Psychologie, raakte hierdoor geïntrigeerd toen ze in 2016 een lezing van primatoloog Jan van Hooff bezocht.
Geluidloos tussen de ha-ha's
Van Hooff vertelde dat mensapen anders lachen dan mensen. Wij ademen alleen hardop uit, en tussen de ha-ha's in ademen we geluidloos in. Een chimpansee bijvoorbeeld, ademt daarentegen ook hardop ín als hij de slappe lach heeft. Kret: 'Ik was daar met mijn beste vriendin, en zij zei: "Mijn baby lacht net als zo'n aap, kijk dit filmpje maar."'
Dat bracht Kret tot het onderzoek dat nu in Biology Letters is gepubliceerd. Zo'n 115 mensen, onder wie vijftien klank-experts, luisterden naar tientallen geluidsfragmenten van lachende kinderen tussen de drie en achttien maanden oud. Leken en experts waren het eens: de jongere baby's ademden veel meer hardop in tijdens het lachen dan de wat oudere kinderen. Die laatsten doen dat bijna helemaal niet meer.
Aanstekelijk of niet
Onze manier van lachen begint dus aapachtig en ontwikkelt zich daarna. Kret: 'Hoe dat komt, weten we niet zeker. Het is waarschijnlijk een combinatie van anatomie, van toenemende controle over je spieren en van sociaal leren.'
De onderzoekers vroegen de luisterende proefpersonen ook naar hun perceptie van de lachjes. Ze waardeerden lachen van de oudere kinderen met alleen hardop uitademen meer en ze vonden dit lachen aanstekelijker. Dat was niet onverwacht: iemand die snurkend of anderszins raar lacht, wekt bij anderen vooral plaatsvervangende schaamte op.
Bokito lachte níét
Pas trouwens wel op voor levensgevaarlijke misverstanden met ‘lachende’ apen. In 2007 ontsnapte in Diergaarde Blijdorp de gorilla Bokito toen hij weer eens oog in oog stond met een vaste bezoekster die dacht dat ze een warme band met hem had. 'Als ik naar hem lachte, lachte hij terug', vertelde de mevrouw die door Bokito was gegrepen en meegesleurd. Ze hield er een verbrijzelde hand en meer dan honderd beten aan over.
Kret: 'Bij apen is er net als bij ons een onderscheid tussen schateren en glimlachen. Bij een glimlach oftewel bared teeth display is een aap vaak eerder bang. Ook mensen glimlachen vaak als ze nerveus zijn. Bij open mouth display heeft een aap letterlijk de slappe lach: de mond hangt open. Dat gebeurt vooral tijdens het spelen. Dit spelgezicht zie ik overigens ook vaak bij mijn eigen dreumes.'
Hoe we emoties uiten en verwerken
Kret doet veel onderzoek naar emoties en de uiting daarvan. 'Hoe verwerken we emoties van onszelf en van anderen? Ik richt me op wat er mis kan gaan, bijvoorbeeld bij mensen met autisme, en ook op de herkomst van emotie-uiting. Daarvoor zijn mensapen interessant.'
'Mensen vragen me weleens of wij als mens uniek zijn in onze emotie-uiting', merkt Kret op. 'Dat willen ze blijkbaar graag. Ik denk dat elke diersoort uniek is, maar wij hebben nu juist ontdekt dat er overeenkomsten zijn tussen het lachen van jonge baby's en apen.'
In november verschijnt het boek Tussen glimlach en grimas - Uitingen van emoties bij mens en dier van Mariska Kret bij uitgeverij Atlas Contact.
Tekst: Rianne Lindhout
Beeld: Pixabay