Universiteit Leiden

nl en

Verschillen in sociaal gedrag tussen landen

Als je het sociaal gedrag van mensen op landenniveau vergelijkt, levert dat verschillen op. Japan scoort het hoogst, Nederland iets boven het gemiddelde. Dat ontdekte psycholoog Niels van Doesem, die met een internationaal team van 64 collega’s onderzoek deed in 31 geïndustrialiseerde landen. Het artikel hierover is verschenen in PNAS.

Japan blijkt het hoogst te scoren op de specifieke vorm van sociaal gedrag waarop het vergelijkend onderzoek zich toespitste, social mindfulness genoemd. Dat is de bereidheid van mensen om rekening te houden met iemand die ze niet kennen. Nederland scoort iets boven het gemiddelde. Bij het onderzoek waren 64 onderzoekers uit 31 geïndustrialiseerde landen betrokken. Psycholoog Niels van Doesum van het Instituut Psychologie van de Universiteit Leiden, was mede-initiatiefnemer en eerste auteur. Het onderzoek is gepubliceerd in PNAS.

Niels van Doesum sociaal gedrag
Niels van Doesum: 'Aan de uitkomsten van het onderzoek verbinden we geen waardeoordeel.'

Vriendelijkheid en behulpzaamheid

Er is al veel onderzoek gedaan naar sociaal gedrag van mensen als er geld in het spel is: in hoeverre zijn ze bereid het te delen, met vrienden, familie of onbekenden? Van Doesum onderzocht wat er gebeurt als er géén sprake is van geld. Dan draait het dus om rekening houden met de ander, het immateriële aspect; in wezen gaat het om basale eigenschappen als vriendelijkheid en behulpzaamheid. Het onderzoek richtte zich specifiek op de vraag in hoeverre mensen bereid zijn een onbekende de controle over zijn of haar eigen keuze te gunnen. Het begrip social mindfulness is dus iets anders dan het meer bekende (individuele) mindfulness.

Van Doesum initieerde het onderzoek samen met Ryan Murphy, toen nog verbonden aan de Universität Zürich, en zijn voormalig promotor Paul van Lange, hoogleraar Psychologie aan de Vrije Universiteit Amsterdam. Van Doesums wetenschappelijke werk ressorteert onder de sectie Sociale, Economische en Organisatiepsychologie van de Universiteit Leiden en het daaraan verbonden Kenniscentrum Psychologie en Economisch Gedrag.

8354 deelnemers

Een voorbeeld van een dilemma dat de 8354 deelnemers aan de studie voorgelegd kregen is de test met de appels. Stel dat op een schaal één rode en twee groene appels liggen. Je mag er een kiezen maar je weet dat er na jou nog iemand komt. Kies je de rode, dan valt er voor de persoon na jou niets meer te kiezen. Kies je een groene, dan heeft ook de persoon na jou ook nog de keus tussen een rode en een groene appel.

De deelnemers kregen op de computer twaalf van zulke hypothetische keuzes voorgelegd. De onderzoekers kozen daarbij voor geïndustrialiseerde landen, omdat een vergelijkbare positie in het economische ontwikkelingsproces tot een betere vergelijking leidt. Uit de resultaten bleek dat er significante verschillen waren tussen individuen én tussen landen. Van elk land werd de gemiddelde score van de individuen berekend. In de door Japan aangevoerde ranglijst die aan de hand daarvan ontstond, stonden India, Turkije en Indonesië onderaan.

Is socialer ook beter?

Betekent dit dat de landen hoog op de ranglijst dan ‘betere’ landen zijn? Van Doesum: ‘Nee, dat kun je niet zeggen. Aan de uitkomsten van het onderzoek verbinden we geen waardeoordeel. Het belangrijkste is dat er verschillen zijn. Dat hadden we wel verwacht, maar het was nog niet wetenschappelijk vastgesteld. Meerdere verklaringen voor de verschillen zijn mogelijk.’
Wel hebben de onderzoekers social mindfulness op landenniveau vergeleken met enkele wereldwijde indexen, waaronder een rangorde in de mate waarin landen de wereldwijd afgesproken klimaatdoelen halen. ‘Hier zagen we een duidelijk positieve relatie, maar dat wil niet zeggen dat er ook een oorzakelijk verband is met social mindfulness. Hoe het precies zit met die relatie moet nog worden uitgezocht. Ons onderzoek kan daar geen uitspraak over doen.’

‘Dit onderzoek is een begin, het is fundamenteel onderzoek’, zegt Van Doesum. ‘Er wacht ons nog een lange weg als we willen weten of en hoe social mindfulness kan bijdragen aan het behalen van maatschappelijke doelen en of we het kunnen bevorderen. Maar dat zou wel mooi zijn.’

Social mindfulness and prosociality vary across the globe, Niels J. Doesum et al, PNAS, August 31 2021

Tekst: Corine Hendriks
Foto appels: James Yarema, Unsplash

Deze website maakt gebruik van cookies.  Meer informatie.