Het sociale brein van kinderen
Kinderen reageren hetzelfde op uitsluiting als adolescenten en volwassenen. Dat ziet psycholoog Mara van der Meulen aan de hersenactiviteit van basisschoolkinderen. ‘Het is nieuw voor ons dat dit in de kindertijd hetzelfde is als op latere leeftijd.’ Promotie op 10 december.
Hoe reageert een kind wanneer het wordt buitengesloten, of als het ziet dat dit een ander overkomt? Op een vergelijkbare manier als een volwassene, blijkt uit onderzoek van ontwikkelingspsycholoog Mara van der Meulen. Hetzelfde netwerk van hersengebieden voor pro-sociaal gedrag en sociale uitsluiting wordt actief. Van der Meulen: ‘Dat is bijzonder omdat we eigenlijk niet goed wisten hoe dit werkte in het brein van 7- en 8-jarige kinderen, terwijl het wel bij volwassenen en adolescenten in kaart is gebracht.’
Computerbalspel
In het onderzoek liet Van der Meulen de kinderen tijdens een MRI scan een balspelletje op de computer spelen, samen met drie andere spelers die door de computer worden aangestuurd. Als enkele computergestuurde spelers alleen naar elkaar overgooien, rapporteren de deelnemers na afloop dat ze zich buitengesloten voelen, ook al weten ze dat het geen echte speelkameraadjes zijn. Daarnaast kiezen sommige kinderen er zelf voor om de bal over te spelen naar een andere speler die weinig wordt aangespeeld, een vorm van pro-sociaal gedrag. Tijdens sociale uitsluiting en pro-sociaal gedrag wordt een netwerk van hersengebieden actief voor het verwerken van emoties en het perspectief innemen van een ander.
Uniek tweelingonderzoek
Van der Meulens promotieonderzoek is onderdeel van een zes jaar durende studie bij tweelingen. Deze onderzoeksopzet geeft de mogelijkheid om de invloed van genetica en omgeving te onderzoeken. ‘Als gedrag van ééneiige tweelingen meer op elkaar lijkt dan dat van twee-eiige tweelingen, kan dit betekenen dat er een genetische aanleg aan het werk is. Liggen de scores van beide typen tweelingen dicht bij elkaar, dan komt het gedrag misschien voort uit omgevingsfactoren zoals de opvoeding.’
Omgevingsinvloeden
Anders dan misschien verwacht, lijken eeneiige tweelingen helemaal niet zo op elkaar in pro-sociaal gedrag in het balspel. De genen noch de omgevingsfactoren spelen een grote rol, daarentegen wel de unieke omgeving waarin het ene kind ervaringen opdoet en het andere niet. In het echte leven kan dat bijvoorbeeld een sportclub zijn. Uit beoordelingen van pro-sociaal gedrag door de ouders komt echter naar voren dat ééneiige tweelingen meer op elkaar lijken dan de twee-eiige. Hier lijken dus genetische invloeden een rol te spelen, maar is de invloed van de unieke omgeving nog steeds belangrijk.
‘Het past bij de theorie dat pro-sociaal gedrag heel erg wordt bepaald door de situatie waarin je je bevindt,’ legt Van der Meulen uit. ‘Want pro-sociaal gedrag is afhankelijk van de context, bijvoorbeeld of er anderen meekijken en of je vrienden hetzelfde doen als jij. Dat zijn mogelijke unieke omgevingsinvloeden die verschillen in pro-sociaal gedrag tot uiting brengen. Kom je erachter waarom of wanneer sommige kinderen meer ontvankelijk zijn voor de omgeving, dan kun je een training aanbieden. De mogelijke implicatie van mijn onderzoek is dat je die unieke omgevingsinvloeden gebruikt om pro-sociaal gedrag te versterken.’
Populair
Het populariseren en uitdragen van haar onderzoek ligt Van der Meulen ook goed. Ze trad met collega-promovendus Michelle Achterberg op in het kinderprogramma Topdoks en blogt op Leiden Psychology Blog. Naast het uitwerken van de onderzoeksresultaten vindt Van der Meulen het contact met de kinderen het leukst. ‘7-en 8-jarigen zijn heel onbevangen: ‘Kom je volgende keer bij mij op visite? Dan kun je de cavia zien.’ Er zijn alweer vervolgonderzoeken opgezet met Van de Meulen als postdoc.
Waarom floreren sommige kinderen en andere niet?
Van der Meulen kon als promovendus meteen van start in het grote raamwerk van de NWO Zwaartekrachtsubsidie 2012. Daarin is haar begeleider Eveline Crone een van de vier work package leaders in het onderzoek naar sociale competentie en gedragsregulatie. Lees meer over het Consortium on Individual development