Leidse touch in nieuwe tentoonstelling Humania in Nemo
Leidse psychologen werkten mee aan de nieuwe tentoonstelling Humania in Wetenschapsmuseum Nemo. Laura van der Aar, Jiska Peper en Jochem Spaans bedachten testjes over zelfbeeld, risico nemen en pro-sociaal gedrag. Jong en oud krijgen in het museum meteen de uitslag.
Humania is opgebouwd uit drie thema’s: Ik was – Ik ben – Ik word. In het thema ‘Ik ben’ kom je vanuit de invalshoek psychologie meer te weten over jezelf. Voor dit deel maakten de Leidse ontwikkelingspsychologen Laura van der Aar, Jiska Peper en Jochem Spaans de testjes over zelfbeeld, risico nemen en pro-sociaal gedrag. Alle drie zijn ze verbonden aan het Leidse Brain and Development Research Center (BDRC) van Eveline Crone, die lid was van de adviesraad voor Nemo Humania.
Uniek, maar ook weer niet zo bijzonder
De uitslag van de testjes krijgen de deelnemers direct in beeld: in vergelijking met leeftijdgenootjes ben jij ... etc. Van der Aar realiseert zich terdege: ‘Bij een test over zelfbeeld wil je niet dat bezoekers met een negatief gevoel weggaan. Je wilt geen negatieve output.’ Ook Peper buigt de testresultaten in Nemo om in positieve statements over risicogedrag, bijvoorbeeld: 'Je bent heel voorzichtig, je mag best wat meer risico’s nemen om je omgeving te verkennen.’ We willen graag uniek zijn, maar we zijn met heel veel dingen gemiddeld volgens Van der Aar. Je bent uniek, maar ook weer niet zo bijzonder, noemt Nemo dat.
Onderzoek in museum
'Een heel mooie kans om het onderzoek van het BDRC in een groot museum te laten zien', vindt onderzoeker Peper. ‘Straks hebben honderden deelnemers onze testjes gedaan, en beschikken we over veel data. We hebben de variabelen leeftijd en geslacht om er patronen uit te halen, waarover we echt wat kunnen zeggen. Bij mijn testje over risicogedrag is dat bijvoorbeeld welke risico’s er worden genomen op welke leeftijd door jongens en meisjes. Mogelijk zien we waar de piek ligt en of die eerder te zien is bij jongens of meisjes. Dat is interessant voor Nemo en ook voor onderzoekers. Weliswaar wat simpeler dan ons eigen onderzoek, maar toch zeker waardevol. Misschien blijkt straks dat 8-jarigen al veel risico nemen, maar dat hebben wij nog niet eerder bij zoveel deelnemers kunnen meten.’
Testdesk
Elke opstelling aan een testdesk begint met een filmpje van de wetenschapper en een zelf geschreven introtekstje. Spaans: ‘Het was uitdagend om dat in één keer goed op te nemen, maar wel heel leuk, iets dat je nog nooit eerder hebt gedaan.’ Hij is bezig met promotieonderzoek, net als Van der Aar. Die vult aan: ‘We moesten het uit ons hoofd doen en in de camera blijven kijken, ook als je ondertussen even moest nadenken.’ Een goede training met een heel filmteam en coaching on the spot, vinden ze alle drie. De deelnemers krijgen ook korte filmpjes van juichende onderzoekers te zien met een duimpje omhoog inclusief confettikanon, wanneer ze toestemming krijgen om de data te gebruiken. Daarnaast bedacht onderzoeker Andrik Becht een online vragenlijst over identiteit.
Gedrag meten
Peper mikt op het besef bij het grote publiek: aha, dus zo kun je gedrag meten. Zo doen wetenschappers dat en zo doen ze daar uitspraken over. Ze verwacht dat de testresultaten bijdragen aan de bewustwording van mensen die met jongeren te maken hebben. Van curlingouders bijvoorbeeld, die alle oneffenheden voor hun kroost willen wegpoetsen, terwijl pubers juist drang hebben naar sensatie. ‘Die bereidheid om risico's te nemen kan ook positief zijn. Want het zijn ook dezelfde jongeren die geld weggeven aan een goed doel of bereid zijn het op te nemen voor gepeste leeftijdsgenoten.’
Maatschappelijke impact
Van der Aar ziet een ultieme kans om maatschappelijke impact te hebben. ‘Het is heel leuk dat zoveel mensen jouw experiment doen, breder dan alleen binnen de muren van de universiteit. Het was een hele mooie ervaring.’ Dat beaamt Spaans: ‘Dit is ook heel leuk voor een lezing, of de opening van een presentatie. Bovendien wordt maatschappelijke impact belangrijker binnen de onderzoekswereld en komt er minder focus te liggen op enkel veel publiceren in journals met een bepaalde impactfactor. In het recente 'Ruimte voor ieders talent; naar een nieuwe balans in het erkennen en waarderen van wetenschappers’ gaat het ook steeds meer om de impact van je eigen werk, bijvoorbeeld of het is meegenomen in een museum.’ Van der Aar lacht: ‘Sta je in Natu… oh, Nemo! Maar ik ga het wel op mijn cv zetten, want ik denk dat impact meetelt, ook bij beursaanvragen.’
Bannerfoto: Jiska Peper, Jochem Spaans, Andrik Becht en Laura van der Aar bij de Faculteit der Sociale Wetenschappen
De tests
Laura: zelfbeeld
In haar onderzoek heeft Van der Aar verschillende eigenschappen onderverdeeld in categorieën, zoals de categorie uiterlijk. De deelnemers geven hierbij bijvoorbeeld aan hoe aantrekkelijk ze zichzelf vinden. Daarna scoren ze dezelfde eigenschappen, maar dan in een sociale vergelijking met leeftijdsgenoten. Waar sta ik ten opzichte van de ander? Van der Aar: ‘We zijn geïnteresseerd in hoe iemands zelfbeeld wordt beïnvloed door sociale vergelijking. In ons eigen onderzoek bleken 15-17-jarigen het meest gevoelig voor de expliciete vergelijking met anderen, zij gingen hierdoor negatiever over zichzelf denken. De foto’s van anderen die we gebruiken voor de sociale vergelijkingstaak konden niet door Nemo overgenomen worden, omdat de deelnemers hier geen toestemming voor hadden gegeven. Op mijn voorstel laten mensen, voordat ze aan de test beginnen, zelf hun foto maken. Met hun toestemming kan die vervolgens in de test worden gebruikt voor andere deelnemers. Zo kan iedereen, jong en oud, meedoen en ontdekken wat een sociale vergelijking met leeftijdsgenoten doet met hun zelfbeeld.
Jiska: ballonnenspel
In haar onderzoek naar risicogedrag is geld te verdienen door virtuele ballonnen op te blazen en voor geld te verkopen. Echter, je kunt ze nog verder op blazen voor nog meer geld, met het risico op een geknapte ballon. Hoeveel risico ben je bereid te nemen om veel geld te winnen? Dat kan goed en slecht uitpakken. Peper: ‘Een beetje risicogedrag is nuttig in de puberteit, want je leert veel over de omgeving, ook van je fouten. Mijn boodschap is: laat je niet teveel afremmen door je ouders, die vinden risicogedrag irritant en eng, maar risico nemen is ook nuttig.’
Jochem: verdeelspel
De kinderen spelen een zogenoemde Dictator Game. Ze verdelen munten tussen zichzelf en iemand anders: een vriend, hun moeder, een buurvrouw, een goed doel, en een vreemde. Hoe gedragen de kinderen zich en hoeveel munten geven ze weg? Spaans: ‘Met andere woorden, hoe pro-sociaal zijn ze en hoe verschilt dat per doelgroep? Na afloop krijgen de kinderen te zien hoe hun eigen score zich verhoudt tot de scores van andere deelnemers van de test en tot de data uit een meta-analyse die beschikbaar zijn gesteld door de uitgever.