Vijf talen in één gedicht
In de Bachelor Honours Class ‘The Noble Art and Tricky Business of Translation’ leren honoursstudenten over de ‘tricky business’ van het vertalen. Om daar ervaring mee op te doen, vertaalden studenten voor het college over poëzie zelf een gedicht. Voor sommige vertalers in spé bleek één taal zelfs niet voldoende.
De studenten vertaalden een gedicht van de Chinese dichter Xu Lizhi. De opdracht is onderdeel van het doel van de class: de studenten leren dat vertalen een complex en dynamisch fenomeen is. Vertaling reflecteert namelijk machtsrelaties, normen en waarden. Er moet rekening worden gehouden met allerlei aspecten, zoals metaforen en of de letterlijke vertaling van het woord wel hetzelfde betekent in de nieuwe taal. Het is een kunst en tegelijkertijd een tricky business.
Van Russisch tot Bahasa Indonesia
De studenten kregen een Engelse versie van het Chinese gedicht en mochten zelf kiezen naar welke taal ze het wilden vertalen. Tijdens de bijeenkomst wordt daardoor duidelijk hoe divers de taalachtergrond van de honoursstudenten is: er komen gedichten voorbij in het Russisch, Italiaans, Grieks, Bahasa Indonesia en het Duits.
Onder leiding van docent Maghiel van Crevel bespreken de studenten het proces van de vertalingen. Honoursstudent Chianna is een zelfbenoemd taalexperiment aangegaan. In plaats van het gedicht naar één taal te vertalen, koos Chianna ervoor om het naar vijf verschillende talen te vertalen: het Hindi, Bengali, Gujarati, Engels en Nederlands. Alle talen komen in haar gedicht voor: soms zitten er zelfs drie talen in één zin. ‘Toen ik het hardop las, voelde het zo raar!’ lacht ze.
Kruispunt
‘Het is een interessant idee dat in de realiteit ook weleens wordt gebruikt’, zegt Van Crevel. ‘Denk aan politieke situaties waar mensen met hetzelfde doel, maar met andere taalachtergronden samenkomen.’
Iets waar meerdere studenten tegenaan liepen, is de vertaling van het metaforisch gebruikte ‘kruispunt’. Op een spreekwoordelijk kruispunt staan in je leven betekent iets anders dan letterlijk op een kruispunt staan. Kent de nieuwe taal wel een metaforisch kruispunt, net zoals het Engels en het Nederlands? Zo niet, welke vertaling kies je daar dan voor? Het zijn vragen waar een vertaler zich dagelijks mee bezig houdt.
Heilige originele tekst
In de Honours Class kijken studenten niet alleen naar het vertalen van poëzie. Eerder behandelden ze ook de vertaling van juridische stukken en voor de komende tijd staat de rol van vertalingen in wetenschappelijk onderzoek (bijvoorbeeld in de antropologie) op het programma. Naast de verschillende disciplines leren de studenten verder ook hoe vertaling in relatie staat tot onder andere machtsrelaties, censuur en gender.
Nadat alle poëtische vertalingen zijn behandeld, kijkt Maghiel van Crevel met de studenten terug op de bijeenkomst. ‘Sommige mensen zeggen: poëzie gaat verloren in vertaling. Ik hoop dat we juist kunnen kijken naar wat een vertaling kan toevoegen’, zegt Van Crevel. ‘En dat kunnen we alleen doen door het idee dat het origineel een soort heilige tekst is, waar je niet aan mag komen, los te laten.’
Tekst: Maxime Geervliet
Mail de redactie