Keukenzout ontdekt rond jonge, zware ster in Orionnevel
Een Amerikaans-Nederlands team van sterrenkundigen en chemici heeft keukenzout waargenomen in een planeetvormende schijf rond een jonge zware ster in de Orionnevel. Er was al wel zout gevonden rond stervende sterren, maar nu is er voor het eerst zout rond een jonge schijf ontdekt. De onderzoekers publiceren hun bevindingen binnenkort in het tijdschrift The Astrophysical Journal.
Zouten
Het onderzoeksteam detecteerde met de ALMA-telescoop in Chili een reeks chemische streepjescodes die duidden op keukenzout (NaCl, natriumchloride) en enkele andere zoutverbindingen. Het zout is aanwezig in de stofschrijf rond de ster Orion Source I. Dat is een jonge, zware ster in het stervormingsgebied de Orionnevel in het sterrenbeeld Orion op zo'n 1500 lichtjaar afstand van de aarde.
Vermoeden
De Italiaanse onderzoeker in Nederlandse dienst Ciriaco Goddi (Radboud Universiteit Nijmegen en Universiteit Leiden) maakt deel uit van het onderzoeksteam. Sinds 2007 onderzoekt hij de ster Orion Source I. In 2018 had hij met collega-onderzoekers al het vermoeden dat er zouten in de stofschijf rond de ster aanwezig moesten zijn. Ze zagen emissielijnen die volgens de database van zouten afkomstig waren, maar ze konden hun waarnemingen eigenlijk niet geloven.
Ongeloof
Goddi en zijn collega's besloten daarop om scheikundige Brett McGuire in de arm te nemen. Goddi, die ook staflid is van Allegro, het Nederlandse expertisecentrum voor ALMA, zegt daarover: 'McGuire geloofde het eerst ook niet, maar er waren ongeveer zestig emissielijnen op precies de goede frequenties. Dat kon geen toeval zijn.'
Triljard kilo zout
Het zout bevindt zich in een gebied op dertig tot zestig astronomische eenheden van de ster (een astronomische eenheid is de afstand aarde-zon). De sterrenkundigen hebben berekend dat er mogelijk een triljard kilo zout in het gebied te vinden is - een 1 met 21 nullen erachter. De variatie in chemische streepjescodes duidt op grote temperatuurverschillen, van ongeveer -175 graden Celsius tot 3700 graden Celsius.
Oorsprong onbekend
Het is nog onduidelijk waar de zouten vandaan komen. Goddi en zijn collega's vermoeden dat ze de nasleep zien van stofdeeltjes die uit elkaar worden geblazen in de protoplanetaire schijf rond de ster. In 2011 ontdekte een door Goddi geleid team namelijk dat Orion Source I ongeveer 550 jaar geleden vanuit zijn kraamkamer is weggeschoten. Het zou kunnen dat de ster en zijn schijf toen een andere ster hebben geschampt en dat de bijbehorende schokgolven er toen voor zorgden dat de vaste zoutdeeltjes verdampten.
Op zoek naar de bron
Hoofdauteur van het onderzoek is Adam Ginsburg. Hij is onderzoeker bij het National Radio Astronomy Observatory (NRAO) in Socorro, New Mexico (Verenigde Staten). Ginsburg en het team willen in de toekomst verder zoeken naar zout en metaalhoudende moleculen. Zo hopen ze onder andere duidelijkheid te krijgen of zout rond alle stofschijven van jonge, zware sterren aanwezig is of dat de zoutsporen ontstaan dankzij heftige gebeurtenissen.
Publicatie
Orion SrcI’s disk is salty. Door: Adam Ginsburg, Brett McGuire, Richard Plambeck, John Bally, Ciriaco Goddi, Melvyn Wright. Geaccepteerd voor publicatie in The Astrophysical Journal (gratis preprint).
Bericht door astronomie.nl.