Een 120-jarige telescoop krijgt een makeover
Voor het eerst in meer dan een halve eeuw krijgt een van de oudste telescopen van de Sterrewacht Leiden een belangrijke verbetering.
De lenzen van de Fotograaf Telescoop zijn verwijderd en naar de Koninklijke Marine verscheept om te worden gereinigd en gerestaureerd. Het is voor het eerst in lange tijd dat dit soort onderhoud wordt uitgevoerd. Niet alleen zal het de optische kwaliteit van de telescoop ten goede komen, ook toont het dat de Universiteit Leiden haar historische wetenschappelijke instrumenten hoog in het vaandel draagt.
'Iets tussen de lenzen'
Willem-Jan Trijssenaar, amateurastronoom en bestuurslid van een van Leidens astronomische genootschappen de WLS, legt uit. 'We vonden dat de lenzen behoorlijk vuil waren geworden, wat problemen veroorzaakte tijdens het observeren. We dachten dat de smet die we zagen kalkaanslag kan zijn, of dat iemand de lenzen had aangeraakt. Nu lijkt het alsof er iets tussen de twee lenzen zit. Wat het precies is, weten we nog niet.'
Op de vraag hoe vaak de lenzen worden gereinigd, reageert Trijssenaar lachend. 'Ik denk dat dit de eerste keer is.'
Lange nachtopnames
Astrofotografie was aan het eind van de 19e eeuw een snel ontwikkelende techniek, waarmee astronomen de nachtelijke hemel in kaart brachten. De nieuwe mogelijkheid om lange opnames van de nachtelijke hemel te maken stelde astronomen in staat sterren waar te nemen die voorheen onzichtbaar waren voor het blote oog. De Fotograaf in Leiden werd gebouwd in 1897 op verzoek van de Nederlandse astronoom H. G. Van de Sande Bakhuyzen voor het bepalen van afstanden tot sterren. De telescoop werd meer dan een halve eeuw gebruikt voor onderzoek. Tegenwoordig gebruiken zeer enthousiaste amateurastronomen en studenten sterrenkunde de telescoop nog. Ook wordt hij gebruikt tijdens rondleidingen door de Oude Sterrewacht.
Reiniging in laboratoria
Astronomische vereniging WLS voert het grootste deel van het dagelijkse onderhoud van de historische telescopen uit. Het project aan de Fotograaf is echter zo complex dat dit is uitbesteed aan Het Marinebedrijf. Dat is de onderzoeks- en ontwikkelingsafdeling van de Koninklijke Marine, die sterke historische banden heeft met de Sterrewacht Leiden.
In de komende weken zullen de technici van Het Marinebedrijf de lenzen van de Fotograaf in hun laboratoria grondig reinigen. Jan Lub van de Sterrewacht Leiden toont zich enthousiast over het project. 'We zijn erg blij dat de mensen van WLS zo enthousiast zijn over het gebruik van onze telescopen. Ze worden niet langer gebruikt voor astronomisch onderzoek, maar ze dragen nog steeds veel historische en museale waarde en zijn belangrijke instrumenten voor amateurastronomie en publieksbereik.'
Telescoop in in actie
Volgens Trijssenaar zal de telescoop halverwege oktober weer in actie komen, vlak voor de Open Dag van de Oude Sterrewacht op 29 oktober. Het bezoekerscentrum van de Oude Sterrewacht blijft in de tussentijd op woensdag en in het weekend open voor publiek. Ook kunnen privérondleidingen worden geboekt om de andere historische telescopen in het gebouw te bezoeken.