Schetsmateriaal fotoboek Ed van der Elsken aangekocht door Universiteit Leiden
De Universiteit Leiden heeft tot nu toe onbekend dummy-materiaal van de Nederlandse fotograaf Ed van der Elsken (1925-1990) verworven. Het betreft schetsversies van het fotoboek Sweet Life uit 1966, die een unieke inkijk geven in het scheppingsproces van het fotoboek.
Tegelijk met de aankoop van de Universiteit Leiden heeft ook het Stedelijk Museum Amsterdam foto’s aangekocht en geschonken gekregen. Hierdoor is het werk van Ed van der Elsken stevig verankerd in twee openbare collecties in Nederland. De aankoop van het dummy-materiaal door de Universiteit Leiden is mogelijk gemaakt door steun van de Vereniging Rembrandt, mede dankzij haar BankGiro Loterij Aankoopfonds en het Mondriaan Fonds.
Wereldreis
In 1959 en 1960 reisden Ed van der Elsken met Gerda van der Veen, zijn tweede echtgenote, in 13 maanden via de westkust van Afrika naar Azië, via Kuala Lumpur, Singapore, Hong Kong en Japan, om vervolgens de oceaan over te steken naar de Verenigde Staten en Mexico. Naast foto’s maakte het kunstenaarsechtpaar korte reisverslagen voor de AVRO die op de televisie werden uitgezonden. In de jaren tussen de reis en het verschijnen van het boek (circa 1961-1965) maakte Van der Elsken verschillende schetsversies met de hand om de lay-out voor het boek te bestuderen en verder te ontwikkelen.
Uniek materiaal
‘Hoewel fotoboeken in gepubliceerde vorm internationaal verspreid zijn, vormen voorstudies en dummy’s uniek materiaal waarin je de hand van de kunstenaar voelt,’ zegt Maartje van den Heuvel, conservator Fotografie van de Universitaire Bibliotheken Leiden. ‘Door voorstudies naast elkaar te bestuderen zie je het wordingsproces van Sweet Life en de twijfels en afwegingen die Ed van der Elsken bij het maken van dit fotoboek had.’ Aangevuld met de notities die de fotograaf erop aangebracht, geeft het dummy-materiaal een uniek inzicht in zijn opvattingen. ‘Zeker omdat Sweet Life Van der Elsken zelf na aan het hart lag en zijn kunstenaarschap kernachtig verbeeldt, is dit een fantastische vondst en aankoop,’ aldus Van den Heuvel.
Collectie schetsversies
Sinds 1975 heeft de Universiteit Leiden vier van de vijf schetsversies van Sweet Life in bezit. Het onlangs aangekochte dummy-materiaal is ontdekt bij de de Ed van der Elsken Estate, en completeert de aanwezige dummy’s. De tweede voorstudie van Sweet Life, waarvoor Van der Elsken alle foto’s met de hand schetste op afzonderlijke bladen, wordt door de nieuwe aankoop met 41 bladen aangevuld, van 32 tot 73 pagina’s. De vierde voorstudie, met losse bladen waarop handgemaakte fotoafdrukken zijn geplakt, wordt met 86 nieuw gevonden bladen aangevuld tot 110 bladen. In het digitale tijdperk is amper meer voor te stellen hoe arbeidsintensief dit handwerk in de jaren zestig nog was.
Onderzoek en onderwijs
De Universiteit Leiden heeft een dertigtal dummy’s van beroemde Nederlandse fotoboeken in de collectie, waaronder boeken van Johan van der Keuken, Ed van der Elsken, Emmy Andriesse, Willem Diepraam en Koos Breukel. Leiden heeft hiermee de belangrijkste collectie in Nederland die de geschiedenis van het beroemde Nederlandse fotoboek representeert. De collectie is een belangrijke bron voor foto- en kunsthistorisch onderzoek en regelmatig vinden er bruiklenen aan musea plaats.
122 foto’s naar Stedelijk Museum Amsterdam
Het Stedelijk Museum, dat al meer dan 300 foto’s van de bekende Nederlandse fotograaf in de collectie had, heeft ook de collectie uitgebreid: 61 foto’s zijn geschonken door de Ed van der Elsken Estate, en daarnaast zijn nog eens 61 foto’s aangekocht. Het betreft foto’s van zijn reizen naar Centraal Afrika, Japan en foto's uit Amsterdam. De geschonken en aangekochte werken zijn al onderdeel van de tentoonstelling Ed van der Elsken – De verliefde camera, die nog tot en met 21 mei in het Stedelijk Museum te zien is.
Foto's bij dit bericht: bladzijden uit het nieuw aangekochte dummy-materiaal van Ed van der Elsken's boek Sweet Life, uit 1966.
