Gender beïnvloedt toekenning onderzoeksfinanciering
Vrouwen zijn nog steeds ondervertegenwoordigd in academische topposities. Dat komt mogelijk door het toegenomen belang van het binnenhalen van onderzoeksfinanciering. Vrouwen scoren hierop vaak slechter dan mannen. Psychologisch onderzoekers Romy van der Lee en Naomi Ellemers onderzochten of dit verschil ook bij NWO bestaat, en wat de oorzaak is.
Vrouwen lager geprioriteerd
Uit een wetenschappelijke analyse van drie Veni-rondes blijkt dat vrouwelijke aanvragers door beoordelaars lager geprioriteerd worden. Van der Lee (Universiteit Leiden) en Ellemers (sinds september verbonden aan de Universiteit Utrecht) publiceerden hun onderzoeksresultaten op 21 september in het wetenschappelijke tijdschrift PNAS.
Subsidieaanvragen geanalyseerd
Van der Lee en Ellemers onderzochten de dossiers van alle mannelijke en vrouwelijke aanvragers over een periode van drie jaar: 2823 aanvragen in totaal. Deze aanvragen werden – onder regie van NWO – beoordeeld door wetenschappelijke commissies bestaande uit mannen en vrouwen. De resultaten tonen aan dat de honoreringspercentages voor vrouwelijke aanvragers (14,9 procent) systematisch lager zijn dan die voor mannelijke aanvragers (17,7 procent). Ellemers: ‘Als we het aandeel vrouwen onder de aanvragers vergelijken met het aandeel vrouwen onder de toekenningen, zien we een verlies van 4 procent’. Dit is niet uitsluitend een Nederlands fenomeen: de cijfers zijn vergelijkbaar met de uitkomsten van eerder onderzoek naar de Europese ERC Starting Grants over de periode 2007-2013. Het huidige onderzoek biedt ook zicht op de onderliggende processen die in de beoordeling van individueel talent een rol kunnen spelen.
Geen kwaliteitsverschil
De studie laat zien dat vrouwen minder positief beoordeeld worden op hun kwaliteiten als onderzoeker dan mannen. ‘Opvallend is dat de onderzoeksvoorstellen van vrouwen en mannen wel even positief beoordeeld worden. De beoordelaars zien dus geen kwaliteitsverschil in het werk dat mannen en vrouwen afleveren’, zegt Romy van der Lee.
Veel 'mannelijke' woorden
Als mogelijke oorzaak van de verschillende oordelen analyseerden de onderzoekers het taalgebruik in de instructies en formulieren die gebruikt worden om de kwaliteit van kandidaten te beoordelen. Hierin is duidelijk sprake van gendered taalgebruik. De woorden waarmee kwaliteit moet worden aangegeven, zijn veelal woorden waarvan uit eerder onderzoek is gebleken dat zij met name verwijzen naar het mannelijke gender stereotype (zoals uitdagend en excellent). Romy van der Lee legt uit: ‘Hierdoor lijkt het alsof mannen eerder aan de gestelde eisen voldoen, omdat de beoordelingscriteria beter passen bij de eigenschappen die volgens het stereotype vooral bij mannen voorkomen.’
Genderbewustzijn vergroten
NWO gaat naar aanleiding van de uitkomsten van het onderzoek het genderbewustzijn van beoordelaars explicieter aandacht geven in haar werkwijze en procedures. Ook zal worden onderzocht welke aanpassingen van de beoordelingsprocedures en criteria het sterkst kunnen bijdragen aan een betere balans in de kansen voor mannen en vrouwen om onderzoeksfinanciering te verwerven. Daarbij zal onder andere worden gekeken naar het taalgebruik van NWO.
'Geen kant-en-klare-oplossing'
NWO-voorzitter Jos Engelen: ‘Het onderzoek heeft waardevolle resultaten en inzichten opgeleverd. Ook is het duidelijk dat er niet één kant-en-klare oplossing is. Op basis van de aanbevelingen van de onderzoekers richten we ons daarom de komende tijd op het ontwikkelen van evidence based-maatregelen om het verschil in honoreringspercentages te verkleinen.’ De aanpassingen vormen een aanvulling op de activiteiten die NWO al onderneemt om vrouwelijk talent in de wetenschap te stimuleren, zoals de programma’s Aspasia en FOM/v.