Gender- en sekseanalyse moet grotere rol spelen in onderzoek
Onderzoekers, beleidsmakers en financiers moeten meer rekening houden met de invloed van sekse en gender bij wetenschappelijk onderzoek. Dat stelt de LERU, de League of European Research Universities, in een advies. Vice-rector Simone Buitendijk is hoofdauteur.
Vrouwelijke crashtestdummies
Sekse (de biologische verschillen tussen mannen en vrouwen) en gender (de culturele verschillen) doen ertoe in onderzoek. Een paar voorbeelden? De symptomen voor een hartaanval zijn anders bij vrouwen dan bij mannen. Vrouwelijke crashtestdummies bij botsproeven leiden tot betere veiligheidsnormen voor auto’s. Eetstoornissen bij jonge mannen worden vaak niet herkend en dus niet (goed) behandeld.
Vernieuwing
De LERU wil dat Gendered Research and Innovation (GRI), een grotere rol gaat spelen bij de financiering, de opzet, inhoud en implementatie van onderzoek. Want meer oog voor de factor sekse en gender binnen wetenschappelijk onderzoek zorgt voor vernieuwing. En wie dit negeert, verspilt geld en zelfs levens. Op woensdag 16 september presenteert de LERU het paper hierover tijdens een bijeenkomst in Brussel. Hier reageert onder andere Viviane Willis-Mazzichi, hoofd van de sector Gender van het directoraat Onderzoek en Innovatie van de Europese Commissie op het advies.
Een mannenhart of een vrouwenhart
De Hartstichting voert een campagne om vrouwen en professionals te wijzen op de verschillende symptomen van een hartziekte bij mannen en vrouwen. In RTL Late Night van 14 september was dr. Harriette Verwey, cardiologe van het LUMC, te gast. ‘Onderzoekers hebben te lang gedacht dat mannen en vrouwen hetzelfde zijn. Nu weten we dat ze echt verschillend zijn.’ Op de site van de Hartstichting licht ze toe: ‘Alles wat we weten over hart- en vaatziekten komt uit onderzoek dat voornamelijk bij mannen is gedaan. Als je je alleen al bedenkt dat het vrouwelijk X-chromosoom 1098 genen heeft en het mannelijk Y-chromosoom 86 genen, dan kun je niet zomaar zeggen: dit is de mens en wat voor mannen geldt, geldt ook voor vrouwen. Dat werkt niet zo.’
Financiering van onderzoek
Onderzoekers die geld uit Brussel willen, moeten rekening houden met GRI. Want de Europese commissie stelt in haar programma Horizon 2020, met een budget van 80 miljard euro voor onderzoek en innovatie, bij een belangrijk deel van de onderzoeksvoorstellen als voorwaarde dat ze voldoen aan integratie van gender- en sekseanalyse in onderzoek. Dat vergroot de wetenschappelijke kwaliteit en de maatschappelijke relevantie van de geproduceerde kennis, technologie en/of innovatie, zo staat in het programma Horizon 2020.
Best practice: vrouwtjesvogels
In de LERU-paper staan ook concrete voorbeelden van onderzoek van diverse universiteiten, dat rekening houdt met sekse- en genderverschillen. Uit Leiden komt het voorbeeld van het onderzoek van biologe Katharina Riebel naar de sekseverschillen in de ontwikkeling van zang bij vogels.
Meer aandacht
In de paper pleiten Buitendijk en haar co-auteur dr. Katrien Maes, beleidsadviseur van de LERU, voor systematische aandacht voor biologische verschillen en door de samenleving opgelegde verwachtingspatronen bij bestuurders en wetenschappers in universiteiten, bij overheden, onderzoeksfinanciers en wetenschappelijke tijdschriften. GRI moet een integraal onderdeel zijn van het onderzoeksbeleid van alle betrokkenen.
Twintig aanbevelingen
De auteurs komen met een twintigtal aanbevelingen, zoals:
Voor universiteiten:
- Creëer bewustzijn bij en geef instrumenten aan onderzoekers
- Stimuleer interdisciplinariteit
- Zet interne fondsen in
- Identificeer experts
- Integreer GRI in het onderwijs
-
Start een dialoog met de overheid
Voor de overheid:
- Neem GRI op in onderzoeksbeleid en –programma’s
- Geef informatie en trainingen aan onderzoeker
- Houd rekening met GRI bij het financieren van onderzoek
Voor financiers van onderzoek:
-
Gebruik de aanpak van het Horizon 2020 programma van de EU
Voor wetenschappelijke tijdschriften:
- Creëer standaarden voor het opnemen van GRI in publicaties
- Duidelijke richtlijnen voor auteurs
Leiden loopt voorop
De Universiteit Leiden loopt voorop in de agendering van gender in onderzoek. In maart 2014 organiseerde Simone Buitendijk een symposium over de belangrijke rol van sekse en gender in onderzoek. Ze zei daar: ‘Als we voorop willen blijven lopen in onderzoek, moeten we écht innovatief zijn. En dat betekent meer rekening houden met de mogelijke rol van sekse- en genderverschillen. Als we dat niet doen, lopen we Europese subsidie mis. Want Horizon 2020 erkent: als we onderzoekers niet dwingen om na te denken over de vraag op wie hun onderzoek van toepassing is, lopen ze grote kans een blinde vlek te hebben voor de helft van de bevolking, namelijk vrouwen. Hoe innovatief en toepasbaar kan onderzoek zijn voor uitdagingen waar deze wereld voor staat, als het zich voornamelijk bezig houdt met de problemen van maar de helft van de wereld?'
Universiteit Leiden is een van 21 leden van de League of European Research Universities (LERU). Deze publiceert regelmatig papers en rapporten met analyses, beleidsvoorstellen en concrete aanbevelingen voor beleidsmakers, universiteiten, onderzoekers en andere stakeholders.