Gaia toont de Melkweg in 3D
Vanaf een lanceerinstallatie in Frans Guyana gaat op 19 december de Europese satelliet Gaia de ruimte in om een zeer gedetailleerde driedimensionale kaart van het Melkwegstelsel maken. De Leidse astronoom Anthony Brown leidt het consortium dat de vloed aan meetgegevens gaat verwerken.
Superexacte metingen
Gaia - een afkorting van Global Astrometric Interferometer for Astrophysics én de naam van Moeder Aarde in de Griekse mythologie - gaat in de komende vijf jaar een miljard sterren zo’n zeventig keer ‘bekijken’. De ruimtesonde meet hun onderlinge afstand en positie met behulp van supergevoelige apparatuur. Ter illustratie: de twee optische telescopen aan boord zijn in staat om de diameter van een mensenhaar op duizend kilometer afstand te bepalen.
Antwoorden vinden
Astronomen verwachten dat ze op basis van de gegevens die Gaia naar de aarde stuurt talloze nieuwe hemellichamen ontdekken. En ze hopen antwoorden te krijgen op prangende vragen als: Hoe is het Melkwegstelsel ontstaan? Welke rol speelt donkere materie in het heelal?
Meetgegevens omzetten
De verwerking van de meetresultaten wordt een enorme klus, want anders dan bijvoorbeeld ruimtetelescoop Hubble produceert Gaia geen data die direct toepasbaar zijn in wetenschappelijk onderzoek. Een pan-Europees samenwerkingsverband zet deze ruwe meetgegevens om in bruikbare informatie over onder meer de bewegingen, temperatuur, chemische samenstelling en leeftijd van de sterren.
Resultaten zijn openbaar
De Leidse astronoom Anthony Brown staat aan het hoofd van dit Gaia Data Processing and Analysis Consortium (DPAC). In dit consortium werken meer dan 400 wetenschappers en softwareontwikkelaars uit 24 Europese landen. Ze zijn verantwoordelijk voor het ontwerpen, onderhouden en gebruiken van het dataverwerkingssysteem. ‘Uniek aan het Gaia-project is dat er geen proprietary period geldt voor de wetenschappelijke data die DPAC produceert. Na afronding van een verwerkingscysclus worden de wetenschappelijke gegevens direct ter beschikking gesteld aan de academische gemeenschap en het algemene publiek’, zegt Brown op het weblog van het Gaia-project.
Afbeelding: Artist’s impression van Gaia
Zie ook
Fundamentals of science is een van de zes profielthema’s in het onderzoek van de Universiteit Leiden.