Herschrijven en terugschrijven
Schrijvers in dialoog met hun voorgangers
Net als in alle andere kunsten, bouwen schrijvers soms expliciet voort op het werk van beroemde voorgangers of verzetten zich daartegen. In dit college verkennen wij hier een aantal opmerkelijke voorbeelden van, kriskras door de tijd en culturen heen. We zullen zien hoe verschillend de vorm en de inzet van dat; herschrijven of terugschrijven kunnen zijn: van een hommage, een uitwerking of aanpassing aan onze tijd, tot aan een kritisch weerwoord, parodie of zelfs plagiaat toe (of ‘playgiarism’, om een prachtig neologisme van de criticus Raymond Federman te gebruiken).
We laten hèt voorbeeld van James Joyce's Ulysses terzijde, en richten ons op deels minder bekende auteurs auteurs die ons een verfrissend perspectief bieden op de Grote Klassieken die ze onder handen nemen.
Deze reeks vormt het eerste deel van een tweeluik; het tweede deel volgt begin volgend jaar. Naast de kwestie van literaire invloed of dialoog is de rode draad die de werken uit dit eerste deel verbindt de manier waarop ze machtsverhoudingen, met name koloniale en gender-verhoudingen, verbeelden. Maar het is niet de bedoeling dat we hun thematiek en vormenspel reduceren tot één ideologische positie. Daarvoor zijn de gekozen werken te complex, te tegenstrijdig, en soms te speels.
We bespreken in deze najaarsserie de volgende ‘tandems’ van werken die stuk voor stuk in hun tijd, en tot de dag van vandaag, voor discussie hebben gezorgd:
- Une Tempête (1969), herschrijving van Shakespeare’s stuk The Tempest (1610) door de Martinikaanse schrijver en voorvechter van de “négritude” Aimé Césaire. Voor zover ons bekend, is er geen Nederlandse vertaling van Césaire’s stuk, wel een Engelse, door Richard Miller: https://www.sweetstudy.com/files/cesaireaime-atempest-pdf
- Meursault, contre-enquête (2013), herschrijving van Albert Camus’ L’Etranger (1942) door de Algerijnse schrijver en journalist Kamel Daoud (Finalist Prix Goncourt). Daoud’s roman is vertaald als Moussa, of de dood van een Arabier door Manik Sarkar (Ambo/Anthos, 2015)
- Wide Sargasso Sea (1966), uitwerking van een nevenpersonage uit Charlotte Bronte's Jane Eyre (1847) door de Dominicaans-Britse schrijfster Jean Rhys. Rhys’ roman is vertaald als De wijde Sargasso Zee door W.A. Dorsman-Vos (Orlando, 2020; ook in Rainbow pocket verkrijgbaar; oorspr. vertaling uit 1974, met de titel Sargasso zee).
- Vendredi ou les limbes du Pacifique (1967), Michel Tournier’s filosofische variatie op Daniel Defoe’s Robinson Crusoe (1719). Tournier’s roman is vertaald als Vrijdag of het andere eiland door Jean Schalekamp (Meulenhoff, 1990; 1e druk 1968).
NB1: We bespreken de werken in Nederlandse vertaling of in het Engels, maar lees de boeken gerust in de oorspronkelijke taal.
NB2: uiteraard is het goed om de boeken zelf te lezen, maar u kunt ook volstaan met het lezen van de fragmenten die zullen worden aangegeven in de syllabus.
Ter informatie alvast (onder voorbehoud): in het tweede deel van de cursus, begin 2024, worden waarschijnlijk onder meer de volgende ‘tandems’ besproken: Erich-Maria Remarque, Im Westen nichts Neues en Stefan Hertmans, Oorlog en terpentijn; Anjet Daanje, De ooievaar en de dromedaris, naast Emily Brontë, Wuthering Heights.
Data, tijden, locatie
5 donderdagen
26 oktober
2, 9, 16, 23 november 2023
10.30 tot 13.00 uur (let op: afwijkende aanvangstijd, zodat er aan het eind tijd voor discussie is; men kan desgewenst na 2 uur vertrekken en de discussie overslaan)
Leiden
Liesbeth Korthals Altes
De docent prof. dr. Liesbeth Korthals Altes werkte tot haar emeritaat in 2019 als hoogleraar Literatuurwetenschap en Moderne Franse Letterkunde aan de Rijksuniversiteit Groningen.
In Groningen zette zij, samen met collega's uit diverse kunstdisciplines, de internationale Bachelor en Master opleiding Kunsten, cultuur en media op. Voor zij in Groningen werd benoemd was zij wetenschappelijk medewerkster voor Franse literatuur aan de Vrije Universiteit Amsterdam. Ook schreef zij in die tijd recensies van vertaalde Franstalige literatuur voor Trouw en NRC. Haar onderzoek heeft betrekking op de manier waarop verhalen waarden en wereldbeelden verbeelden en aan de kaak stellen, met speciale aandacht voor ironie, engagement en ethiek in de hedendaagse literatuur. Haar boek Ethos and Narrative Interpretation: The Negotiation of Values in Fiction (University of Nebraska Press, 2014) werd door de International Society for the Study of Narrative bekroond met de Perkins prize.
Na de colleges over feit en fictie in de literatuur, najaar 2022
Zij beheerst het hele scala aan kennis om boeken te kunnen duiden, inclusief filosofie en psychologie en weet dat enthousiast en beeldend te brengen.
Verrassende inzichten die bij oppervlakkige lezing aan mij voorbij zouden zijn gegaan. Liesbeth geeft gereedschap om boeken gedetailleerd te analyseren, waardoor ze aan diepte winnen.
2 uur hoorcollege, afsluitend een half uur voor discussie of uitloop (vandaar de afwijkende aanvangstijd; totaal dus 2 ½ uur)
Thuis per bijeenkomst ca. 4 uur lezen (als u zich beperkt tot het lezen van de fragmenten die zullen worden aangegeven; heeft u tijd en zin, lees dan vooral de hele werken!)
Er zal enige beschouwende literatuur beschikbaar worden gesteld in een syllabus (in het Nederlands en het Engels).
Colleges en studiemateriaal (excl. de primaire boeken) € 200,- (incl. koffie/thee)
De primaire literatuur die wordt besproken kunt u lenen in een bibliotheek of aanschaffen in de boekhandel.
Digitaal aanmelden.
U krijgt de mogelijkheid te betalen via Ideal, credit card of door middel van een factuur.
U ontvangt na verzending van een ingevuld formulier een bevestiging, zodat u kunt controleren of de aanmelding is verwerkt.