Romeinen en christenen in de eerste drie eeuwen
De grote verschuiving in de antieke cultuur
In de derde eeuw breekt op allerlei terreinen een zodanige verandering in de antieke cultuur, ingebed in het Romeinse keizerrijk, door, dat men van het einde van de antieke en het begin van de laat-antieke cultuur (die zelf weer een lange overgang naar de middeleeuwen betekende) mag spreken. Die laat-antieke cultuur van het Romeinse rijk werd grotendeels gedragen door het christendom. Dat christendom had zich in de voorgaande eeuwen in voortdurende oppositie tot het rijk bevonden (al lijkt het christelijke zelfbeeld van een steeds Vervolgde Kerk overdreven), maar verkreeg in de derde eeuw groeiende macht en invloed in de algehele omslag naar irrationalisme, dogmatisme en moralisme die toen plaats had, totdat het in het begin van de vierde door keizer Constantijn in staat gesteld werd het rijk als het ware over te nemen.
1. Het probleem: hoe gedraagt het rijk 'van deze wereld' zich tegenover onderdanen die zijn aanstaande vernietiging en vervanging door 'een nieuwe wereld' verwachten?. Wederzijdse beeldvorming en dubbelzinnige reacties. Romeinse wet en christelijk martelaarschap.
2. De eerste en tweede eeuw: incidentele vervolgingen van christenen? Waren er überhaupt 'christenvervolgingen'? Zo ja, hoe, wat, waar, waarom, en in welke omvang? Het christelijke zelfbeeld van 'Vervolgde Kerk'.
3. Verbreiding en veelvormigheid van het vroege christendom. Hoe het christendom zich kon verbreiden; demografische aspecten van zijn groei. Verschillende soorten christendom en verschillende verhoudingen tot de Romeinse staat en de niet-christelijke omgeving.
4. De derde eeuw I: toenemende invloed van religie op de Romeinse staat en politiek; botsing met een groeiende en ook sociaal-politiek steeds zelfbewuster Kerk; afwijzing van het christendom door de Romeinse elites onder toenemende acceptatie van het rijk door de christenen.
5.De derde eeuw II: de grote culturele omslag: einde van scepticisme en rationalisme in de filosofie, doorbreken van diverse vormen van irrationalisme, van expressionisme in de kunst, dogmatisme in religie en moraal; het Neoplatonisme en verwante stromingen; obscurantisme, magie, wonder- en demonengeloof bij christenen en niet-christenen.
6. Van wederzijdse en 'gelijke' acceptatie naar christelijke dominantie (260-324): gebeurtenissen en achtergronden; Diocletianus' herorganisatie van het rijk en Constantijns (306-312/324/337) keuze voor het (katholieke of orthodoxe) christendom; begin van de 'overname ' van het rijk door de christenen.
Docent
Dr. Henk Singor doceerde tot aan zijn pensionering vele jaren Oude Geschiedenis aan de Universiteit Leiden; hij is in 1988 gepromoveerd op een onderwerp uit de vroegste Griekse geschiedenis en heeft sindsdien verscheidene wetenschappelijke en populair-wetenschappelijke artikelen en boeken op zijn naam staan.
Praktische informatie
6 colleges van twee keer drie kwartier
Maandagen en dinsdagen
ma 6 en 13 mei 10.15-12.00 en 13.15-15.00 uur
di 7 en 14 mei 11.15-13.00 uur
Leiden, collegezaal in de binnenstad
Hoorcolleges met gelegenheid tot het stellen van vragen.
De docent maakt nauwelijks of geen gebruik van beeldprojectie.
Syllabus met samenvattingen, teksten en een korte bibliografie.
Colleges en studiemateriaal € 247.- (incl. koffie/thee)
U krijgt de mogelijkheid te betalen via Ideal, credit card of door middel van een factuur.
U ontvangt na verzending van een ingevuld formulier een bevestiging, zodat u kunt controleren of de aanmelding is verwerkt.
De mogelijkheden om aan te melden met korting of met een fanpas voor grootverbruikers/veelplegers vindt u op de pagina Aanmelden.