Report
AI in beeld - Mogelijkheden, risico’s en richtlijnen van kunstmatige intelligentie voor de beeldende journalistiek
Met AI kunnen nieuwsredacties razendsnel beelden genereren — maar tegen welke prijs? Dit onderzoeksrapport opgesteld door prof. dr. Jaap de Jong, dr. Astrid Vandendaele, Maartje van der Woude en Stef Arends (Universiteit Leiden), baseert zich op 59 interviews met beeldmakers, redacteurs en experts uit de journalistieke praktijk.
- Author
- Jaap de Jong, Astrid Vandendaele, Maartje van der Woude en Stef Arends
- Date
- 10 April 2025
- Links
- Rapport AI in Beeld (2025)
Samenvatting
Met AI-beeldapps is het mogelijk om zonder camera fotorealistische beelden te creëren. Het is voor journalisten problematisch om onder tijdsdruk vast te stellen wat het echtheidsgehalte van dit beeldmateriaal is. Daarnaast roept de toegenomen inzet van AI vragen op over auteursrechten: welke bestaande foto’s zijn gebruikt bij de AI-generatie, en hebben de makers daar toestemming voor gegeven of compensatie voor ontvangen? En – misschien erger nog – risico’s van het publieke vertrouwen in de journalistiek. In hoeverre blijft journalistiek beeld betrouwbaar als we weten dat het zonder camera kan worden gegenereerd?
Tegelijkertijd zijn er kansen voor de journalistiek: met AI kunnen snel en efficiënt taken worden verricht in de productie en bewerking van beelden. Meer expertise is gewenst bij fotojournalisten en grafisch vormgevers om goed om te gaan met de nieuwe AI-mogelijkheden en bij beeldredacteuren om gemanipuleerd beeld te beoordelen.
Mediaorganisaties moeten dus duidelijke richtlijnen ontwikkelen voor zowel aangeleverd als eigen beeldmateriaal (foto’s, illustratie en video). De uitdagingen voor journalistieke media zijn evident en leiden tot de onderzoeksvraag: Hoe kan de journalistiek op een verantwoorde manier omgaan met de toenemende mogelijkheden en risico’s van beeldbewerking en -productie met AI?
In deskresearch werd een literatuuronderzoek verricht naar (beeld)richtlijnen in de journalistiek en vertrouwen in de media. Ook is een inventarisatie opgesteld van veelgebruikte visuele AI-applicaties. In dit kwalitatieve onderzoek zijn semigestructureerde diepte-interviews afgenomen met in de eerste fase een diversiteit aan experts. Vervolgens met journalistieke beeldmakers, onder wie fotojournalisten, beeldredacteuren, grafisch vormgevers. Ook zijn ombudspersonen geïnterviewd. In totaal zijn er 19 experts en 40 praktijkmensen als bron gebruikt.
Het initiatief voor dit onderzoek is genomen door de leerstoelgroep Journalistiek en Nieuwe Media van Universiteit Leiden (LUCL) en uitgevoerd in samenwerking met mediapartners Algemeen Dagblad, KRO-NCRV’s Pointer en Stichting Regionale Publieke Omroep. Het rapport AI in Beeld. Mogelijkheden, risico’s en richtlijnen van kunstmatige intelligentie voor de beeldende journalistiek bevat een uitgebreid literatuuronderzoek, een analyse van AI-tools en inzichten uit 59 interviews met experts en praktijkmensen.
Conclusies
De belangrijkste conclusies van dit onderzoek hebben betrekking op de mogelijkheden, risico’s en richtlijnen van beeld-AI in de journalistiek.