Minderheden in de islam en islamitische minderheden
De islam is niet meer weg te denken uit het publieke debat. Deze aandacht voor de islam hangt gedeeltelijk samen met de soms gespannen verhoudingen tussen moslims en niet-islamitische minderheden. Zo horen we over antisemitisme in landen met een moslimmeerderheid, de discriminatie van de Islamitische Staat tegen andersgelovigen in Irak en de zorgen over de rechten van christelijke minderheden onder het nieuwe, explicieter islamitische bestuur in Syrië.
Tegelijkertijd gaat het bij minderheden en de islam niet alleen om joden en christenen die te midden van moslims wonen, maar ook om moslims die gevestigd zijn in overwegend christelijke landen zoals die in Europa. Daar horen we over integratieproblemen, radicalisering en islamofobie rond moslimminderheden, waaronder in Nederland. Diverse West-Europese landen hebben zelfs al jarenlang politieke partijen voor wie angst voor moslimminderheden een belangrijke drijfveer is.
Deze HOVO-cursus richt zich op de rol van niet-islamitische minderheden in de islam en moslimminderheden in niet-islamitische landen. Wat valt er vanuit de islamitische bronnen te zeggen over niet-islamitische minderheden? Wat zijn historisch gezien de verhoudingen geweest tussen joden, christenen en moslims en waren die overal hetzelfde? Hoe stonden moslimgeleerden tegenover het bestaan van moslimminderheden in Europa? Met welke problemen kregen moslimminderheden in Europa te maken en hoe hebben ze zich georganiseerd? Deze en andere vragen zullen beantwoord worden in deze cursus.
Deel I: Minderheden in de islam
- maandag 6-10-2025: joodse en christelijke minderheden in de bronnen van de islam - Christian Lange, Universiteit Utrecht;
- maandag 13-10-2025: joodse en christelijke minderheden in de moderne moslimwereld - Nadia Bouras, Universiteit Leiden;
- maandag 20-10-2025: joodse en christelijke minderheden in de middeleeuwse moslimwereld - Gerard Wiegers, Universiteit van Amsterdam.
Deel II: Islamitische minderheden
- maandag 27-10-2025: moslimgeleerden over islamitische minderheden in moslimlanden - Joas Wagemakers, Universiteit Utrecht;
- maandag 3-11-2025: moslims in Noord-Europa in de vroegmoderne tijd - Nynke van Leeuwen, Rijksuniversiteit Groningen;
- maandag 10-11-2025: islamofobie en Europese moslimminderheden - Martijn de Koning, Radboud Universiteit, Nijmegen;
- maandag 17-11-2025: de bureaucratische incorporatie van de islam in West-Europa - Thijl Sunier, Vrije Universiteit.
Docenten
Prof. dr. Christian Lange is hoogleraar Islam en Arabisch, Filosofie en Religiewetenschap, Universiteit Utrecht. Van 2024 tot 2028, is hij voorzitter van de Union Européenne des Arabisants et Islamisants.
Het onderzoek van Lange betreft vooral de intellectuele en culturele geschiedenis. In het bijzonder is hij geinteresseerd in het idee van het einde der tijden, in de zintuigen in de islam en in de islamische mystiek. Hij schreef bovendien over de geschiedenis van het recht en de juridische theorieën.
Dr. Nadia Bouras is universitair docent aan de Universiteit Leiden. Ze is historicus gespecialiseerd in de geschiedenis van Marokkaanse migratie. Zij is universitair docent aan de Universiteit Leiden,waar ze in 2012 promoveerde. Bouras is nauw verbonden met NIMAR, het Nederlands Instituut inMarokko, gevestigd in Rabat.
Haar onderzoek en onderwijs richten zich op de Marokkaanse geschiedenis en de geschiedenis van Marokkaanse migratie.
Prof. dr. Gerard Wiegers (PhD Leiden, 1992) is hoogleraar religiegeschiedenis en vergelijkende religiewetenschap aan de Faculteit der Geesteswetenschappen van de Universiteit van Amsterdam en voorzitter van NISIS. Hij verricht onderzoek naar islam en religieuze diversiteit in de geschiedenis van Europa en de Mediterrane wereld met bijzondere aandacht voor joodse en islamitische minderheden. He was projectleider van het NWO Onderzoeksproject Delicate Relations: Muslims and Jews in Amsterdam and London en thans geassocieerd PI in het ERC Synergy project The European Qur’an. Recente publicaties van hem zijn o.a.: met Sipco Vellenga, Jews and Muslims in London and Amsterdam. Cooperation and Conflict 1990-2020. Londen 2023, en, met Pieter Sjoerd van Koningsveld, The Lead Books of the Sacromonte and The Parchment of the Torre Turpiana. Granada. 1580-1606. Leiden 2023. Eerder verscheen van hem, met Mercedes García-Arenal, Samuel Pallache. Koopman, Kaper en diplomaat tussen Marrakesh en Amsterdam. Amsterdam 2014 (oorspronkelijk in het Spaans, vertalingen in onder andere het Engels, Arabisch, Italiaans en Hebreeuws).
Dr. Joas Wagemakers is universitair hoofddocent Islam & Arabisch
aan de Universiteit Utrecht, waar hij zich bezighoudt met de
hedendaagse islam in de moderne Arabische wereld, vooral
Jordanië, de Palestijnen en Saoedi-Arabië, waarbij hij zich vooral
richt op salafisme en islamisme. Hij heeft hierover veelvuldig
gepubliceerd. Tot zijn Nederlandstalige boeken behoren Salafisme:
Utopische idealen in een weerbarstige praktijk (Almere: Parthenon,
2014; met Martijn de Koning en Carmen Becker) en De Moslimbroederschap: Ideologie,geschiedenis, nakomelingen (Amsterdam: Amsterdam University Press, 2021).
Wagemakers is directeur van het NISIS (Netherlands Interuniversity School of Islamic Studies)
Nynke van Leeuwen MA is als PhD-onderzoeker verbonden aan het departement Christendom en Ideeëngeschiedenis van de Faculteit Religie, Cultuur en Maatschappij van de Rijksuniversiteit Groningen. Haar specifieke onderzoeksgebieden zijn vroegmoderne geschiedenis, intellectuele geschiedenis en Moslim-Christelijke relaties.
Dr. Martijn de Koning is universitair hoofddocent Islam, politiek en samenleving aan de Radboud Universiteit Nijmegen. Hij verricht onderzoek naar activisme onder moslims in Europa, Nederlandse moslims in Engeland en bestudeert processen zoals de racialisering van moslims. In het verleden heeft hij gepubliceerd over militant activisme onder moslims, Nederlandse
Syriëgangers, het werk van de anti-islamofobie netwerken, jonge Marokkaans-Nederlandse moslims in Gouda en hun religieuze beleving en naar de opkomst en ontwikkelingen omtrent 'salafisme' in Nederland. Martijn de Koning maakt deel uit van de redactie van het Journal of Muslims in Europe.
Prof. dr. Thijl Sunier is (em.) hoogleraar antropologie van religie, leerstoel ‘Islam in Europese Samenlevingen’ aan de Vrije Universiteit Amsterdam. Hij heeft onderzoek gedaan naar islamitisch gezag en kennisproductie, naar islam en digitalisering, organisatievorming onder moslims, politiek en beleidsontwikkeling, met als focus van onderzoek islam en moslims in Europa. Eind 2023 verscheen bij uitgeverij Brill van zijn hand het boek Making Islam Work. Islamic authority among Muslims in Western Europe. Hij is hoofdredacteur van ‘Journal of Muslims in Europe’ (JOME/Brill) en hij heeft diverse adviesrapporten over moslims in Nederland geschreven.
Praktische informatie
7 maandagen
6, 13, 20, 27 oktober
3, 10, 17 november 2025
15.15-17.00 uur
Leiden, waarschijnlijk in het Gorlaeus- en het Van Steenisgebouw, maar zaalreserveringen worden nogal eens gewijzigd.
Hoorcolleges met gelegenheid tot het stellen van vragen.
Thuis 2 tot 4 uur lezen per bijeenkomst.
De leesteksten zijn vaak in het Engels.
Er is geen kennis vooraf noodzakelijk.
Een of twee teksten per bijeenkomst ter voorbereiding.
Een korte literatuurlijst met suggesties voor wie verder wil lezen.
Powerpoints voor zover het copyright het toelaat, na afloop van het college.
Colleges en studiemateriaal € 291,- (incl. koffie/thee in de pauze)
U krijgt de mogelijkheid te betalen via Ideal, credit card of door middel van een factuur.
U ontvangt na verzending van een ingevuld formulier een bevestiging, zodat u kunt controleren of de aanmelding is verwerkt.
De mogelijkheden om aan te melden met korting of met een fanpas voor grootverbruikers/veelplegers vindt u op de pagina Aanmelden.