Zeeland kent een vloedlegende over het eiland Westerschouwen. Op een dag vingen vissers uit het welvarende eilanddorp een ‘zeewyf’ in hun sleepnetten. De metgezel van de mythische mensvis, de zeemeerman, dook op en smeekte de daders om de teruggave van zijn vrouw. De vissers weigerden de bijzondere vangst weer vrij te laten, waarop de zeemeerman het dorp vervloekt: ‘Westerschouwen, gij zult vergaan, slechts uw toren zal blijven staan.’ De vissers hadden een transgressie begaan. Vol overmoed hadden zij aan land gehaald wat toebehoorde aan de zee. Als straf verzwolg een stormvloed het eiland, waarna alleen nog de toren boven de baren stak.

Naast legendes kent Nederland ook de nodige verhalen van echte watersnoodrampen. Denk aan de Sint-Elisabethsvloed van 1421 of de Allerheiligenvloed van 1570 maar ook de recentere Watersnoodramp van 1953. Naast de vele nederlagen die Nederland leed in het gevecht tegen het water, zegeviert zij nog steeds over zee en rivier. De Franse filosoof René Descartes zou ooit hebben gezegd: ‘God schiep de wereld, maar de Hollanders schiepen Holland.’ Deze scheppingsdaad kon alleen slagen dankzij de bedwinging van het water. Het ontwateren en droogleggen van land slaagde vanwege het indammen, afdijken en kanaliseren van het water. Maar de temming was nooit compleet en de dreiging bleef. Bij springvloed en ontij sloeg het water terug.

De exploitatie en bestiering van de Noordzee gaat onverminderd door (voorbeelden: handel, visserij, recreatievaart, oppervlaktedelfstofwinning en windmolenparken) Er klinken echter ook geluiden dat de zee onze bescherming behoeft of zelfs rechten moet krijgen. 

In deze lezingenserie verkennen experts uit verschillende disciplines met ons de relatie tussen mens en zee.

De lezingenserie VLOED is een voortzetting van de gelijknamige kunstmanifestatie die in het najaar is gelanceerd in galerie en culturele ontmoetingsplaats Old School, geïnitieerd door programmamaker en columnist Anika van Wijngaard. Anika is eveneens betrokken bij de totstandkoming van deze lezingenserie.

Filosofie kent van oudsher een sterke voorkeur voor vaste grond onder de voeten. En dus een sterke afkeer voor zijn tegenhanger: de zee. Maar er zijn uitzonderingen, ‘waterige filosofen’ voor wie de zee inspireert. Volgens René ten Bos leent de zee zich uitstekend voor filosofische bespiegelingen. Al de menselijke beheersingspogingen ten spijt heeft de zee iets ongrijpbaars. Tijdens de eerste bijeenkomst dompelen we ons onder in enkele denkbeelden over mens en zee. Daarbij zal Studio Wantij op kunstzinnige wijze stilstaan bij de relatie tussen mens en zee. 

Sprekers: 

Prof.dr. René ten Bos, hoogleraar Filosofie, Radboud Universiteit
Studio Wantij: kunstenaarsduo Tom Bekkers en Quérine van der Weijde 
 

In deze tweede bijeenkomst bevaren gezamenlijk twee zeeën. Een zee van het verleden en een zee van de toekomst. Ronald Nijboer voert ons langs de kustlijn van de Zuiderzee in het huidige IJsselmeer. En met Arita Baaijens verkennen we een nieuwe taal om te spreken over de zee. Tot slot, zal Jos Agasi stilstaan bij ontmoeting tussen kunstenaar en zee. 

Sprekers: 

Arita Baaijens, schrijver, bioloog en oprichter van ‘taal voor de toekomst’

Ronald Nijboer, socioloog en schrijver

Jos Agasi, beeldend kunstenaar
 

Hoe vormden wind en water heden en verleden van Nederland? Hoe gingen we in het verleden om met de zee? En wat voor archeologisch erfgoed herbergt de zee? Tijdens de derde bijeenkomst duiken we in de archeologie en geschiedenis van de Noordzee Martijn Manders. Tot slot, verkent Esther Kokmeijer een heroverweging van onze omgang met de zee.

Sprekers: 

Prof.dr. Martijn Manders, hoogleraar Onderwaterarcheologie, Universiteit Leiden

Dr. Tristan Mostert, universitair docent bij het Instituut voor Geschiedenis, Universiteit Leiden

Esther Kokmeijer, beeldend kunstenaar
 

In de vierde bijeenkomst volgen we de reis die plastic aflegt naar de zee. Stedelijke centra dragen dankzij zwerfvuil bij aan deze milieuproblematiek. Maar ook gerecycled plastic eindigt vaak in aquatische ecosystemen.   

Sprekers: 

dr. Thijs Bosker, universitair hoofddocent Milieuwetenschappen, Universiteit Leiden

Nicolas Navarre, PhD student bij Industriële Ecologie, Universiteit Leiden

Tijdens de laatste bijeenkomst wenden we ons af van de mens en naar het rijke zeeleven. We verkennen de mariene ecologie met kreeftenkenner. Tot slot, zal beeldend kunstenares Suzette Bousema ons vertellen over haar werk met wier. 

Sprekers: 

Werner de Gier, marine bioloog en promovendus aan de Rijksuniversiteit Groningen
Suzette Bousema, beeldend kunstenaar