De Leidse muurformules - natuurkunde op de muren

Leiden heeft een rijke historie aan natuurkundige ontdekkingen. Zo verdienden Heike Kamerlingh Onnes, Hendrik Lorentz en Pieter Zeeman hun Nobelprijs in de sleutelstad voor de ontdekking van supergeleiding en het Zeemaneffect. En bijvoorbeeld de brekingswet van Snellius staat al sinds begin zeventiende eeuw in schoolboeken over de hele wereld. Geïnspireerd door de prachtige muurgedichten die dankzij Stichting TEGEN-BEELD de Leidse binnenstad sieren, zorgen natuurkundigen Sense Jan van der Molen en Ivo van Vulpen dat er nu ook historische formules op de muren in die binnenstad pronken. Ze realiseerden zich dat de schoonheid van een formule ook voelbaar is zonder hem precies te begrijpen, zoals we ook de rijkdom inzien van buitenlandse poëzie.

HOVO biedt aan de hand van de Leidse formules een cursus aan die niet allen iets vertelt over de geschiedenis van de natuurkunde in Leiden en de impact van de formules op de wereld, maar ook over de achtergrond van de betreffende formules en de wetenschappers die eraan werkten.

Oortconstanten, Jan Oort (1900-1992), formule op de muur van Witte Singel 58

Inleiding – Ivo van Vulpen en Sense Jan van der Molen
met als onderwerpen:
-een uitleg en overzicht van het project Leidse muurformules;
-een overzicht in vogelvlucht van de ontwikkeling van de natuurkunde in de periode 1600 - heden gekoppeld aan bijdragen die de Universiteit Leiden aan die ontwikkeling heeft geleverd.
De brekingswet van Snellius - Jan Willem van Holten
De slingerwet van Christiaan Huygens – Vincent Icke
De Lorentz-kracht – Carlo Beenakker
De toestandsvergelijking van v.d. Waals - Wim van Saarloos
Lorentzcontractie en de Einsteinvergelijking – Jorinde van de Vis
Elektronspin en quantumtheorie – Martijn van Calmthout (geschiedenis) en Margriet van der Heijden (heden)
De Oortconstanten - Nienke v.d. Marel

Wie benieuwd is naar de muurformules en waar ze op de muur te zien zijn, kan vast een kijkje nemen op de website van de Leidse muurformules. Of de kaart op deze website gebruiken om er in de stad langs te wandelen.

Data, tijden, locatie

8 vrijdagen
13, 20 okt
3, 10, 17, 24 nov
1, 8 dec 2023
(geen college op 27 okt)
11.15-13.00 uur

Docenten

Docent prof. dr. Ivo van Vulpen, Bijzonder hoogleraar Wetenschapscommunicatie, in het bijzonder betreffende de natuurkunde, Universiteit Leiden. Hij is bovendien onderzoeker bij het Nikhef, Amsterdam.
Ivo van Vulpen was bij de inhoudelijk organisatie van deze collegereeks betrokken.

Docent prof. dr. Sense Jan van der Molen, Hoogleraar Fysica van de gecondenseerde materie, Universiteit Leiden.
Sense Jan van der Molen was bij de inhoudelijk organisatie van deze collegereeks betrokken.

Docent prof. dr. Jan Willem van Holten, Emeritus bijzonder hoogleraar Theorie van superzwaartekracht en kosmologie, Universiteit Leiden.
Jan Willem van Holten was bij de inhoudelijk organisatie van deze collegereeks betrokken.

Docent prof. dr. Vincent Icke, Emeritus hoogleraar Theoretische sterrenkunde, Universiteit Leiden. Hij heeft een persoonlijke webstek op de Sterrewacht.

Docent prof. dr. Carlo Beenakker, Hoogleraar Theorie van de vaste stof, Universiteit Leiden.

Docent prof. dr. Wim van Saarloos, Emeritus hoogleraar theoretische natuurkunde, Universiteit Leiden.

Docent dr. Jorinde van de Vis, onderzoeker Instituut voor Theoretische Fysica, Universiteit Utrecht. Zij bestudeert aan het Nikhef de raakvlakken tussen deeltjesfysica en kosmologie.

Drs. Martijn van Calmthout is schrijver, journalist en natuurkundige. Hij was lange tijd chef Wetenschap bij de Volkskrant. Sinds 2018 is hij Hoofd communicatie bij Nikhef (Nationaal instituut voor subatomaire fysica), Amsterdam.

Docent prof. dr. Margriet van der Heijden is natuurkundige en hoogleraar Wetenschapscommunicatie, Toegepaste natuurwetenschap, TU Eindhoven. Ze is vaste medewerker van NRC Handelsblad, en docent schrijven en natuurkunde van Amsterdam University College. Ze heeft een persoonlijke website.

Docent dr. Nienke van der Marel, universitair docent Leidse Sterrewacht, Universiteit Leiden. Ze heeft ook een persoonlijke website.

Hoorcolleges met gelegeheid tot het stellen van vragen.

Per college een lijstje van 2 of 3 titels van artikelen of boeken voor wie verder wil lezen.
Powerpoints.

Colleges € 305,- (incl. koffie/thee)