Denken over geloven
Leidse godsdienstwijsbegeerte 1876-2013
De staat moet zich wat betreft kerk en geloof onpartijdig opstellen. Oorspronkelijk waren de theologische faculteiten van rijksuniversiteiten opleidingen voor hervormde predikanten. Met een nieuwe Wet op het Hooger Onderwijs werd in 1876 het een faculteit voor godsdienstwetenschap, al bleef de naam ‘faculteit der godgeleerdheid’. Als universitaire vakken pasten daarin de geschiedenis van het christendom en van andere godsdiensten en de historische bestudering van geschriften zoals de Bijbel. Voor kerkelijke theologie in de plaats kwam godsdienstwijsbegeerte. In de filosofie past immers geen gezagsargument, geen beroep op de Bijbel of de Kerk. De erkende kerkgenootschappen mochten een aanvullende kerkelijke opleiding inrichten bij de universiteit, maar niet in de universiteit.
In deze colleges, verzorgd door W.B. Drees, de laatste hoogleraar godsdienstwijsbegeerte in Leiden, zullen we aan de hand van zijn voorgangers ons verdiepen in anderhalve eeuw denken over geloven. In de eerste fase treffen we een groot ‘modern’ vertrouwen op de rede en morele vooruitgang. Wanneer het eerste volledig confessionele kabinet een orthodoxere theoloog in Leiden benoemd, wordt de vraag onvermijdelijk of godsdienstwijsbegeerte uitgaat van God of van de menselijke godsdiensten. Na de Eerste Wereldoorlog leeft een minder optimistisch levensgevoel; geloof wordt gezien als een waagstuk. Ook verliest het christendom zijn vanzelfsprekendheid. In de jaren daarna zien we toenemende terughoudendheid in het religieuze spreken, agnosticisme, en grotere nadruk op wetenschappelijke kaders. Zo biedt de geschiedenis van de Leidse godsdienstwijsbegeerte een venster op veranderingen in universiteit en samenleving.
Data, tijden, locatie
6 woensdagen
25 oktober
1, 8, 15, 22, 29 november 2023
11.15-13.00 uur
Leiden
Willem B. Drees
De docent, prof. dr. Willem B. Drees, was in Leiden de laatste hoogleraar godsdienstfilosofie, ethiek en encyclopedie der godgeleerdheid (2001-2013). In het najaar van 2023 verschijnt van hem Denkend geloven. Van moderne zekerheid tot agnostische terughoudendheid bij Amsterdam University Press.
Een inleidend filmpje uit 2023 voor ‘de Vrijzinnige Lezing’
Een interview uit 2015 naar aanleiding van zijn inaugurele rede in Tilburg, over de mens en de humanities.
Een Engelstalige lezing, “Mystery, Values and Meaning: Religious Options that Respect Science”
Het is een combinatie van hoor- en werkcollege. In het tweede tot en met vijfde college bespreken we een deel van de tijd teksten, die tevoren door de deelnemers aan de hand van vragen gelezen worden.
Er wordt geen specifieke voorkennis voorondersteld. Alle literatuur is in het Nederlands, soms wel met een oudere spelling.
Voor bestudering van de teksten wordt voor week 2 t/m 5 per week 4 uur voorbereidingstijd verwacht.
Voorafgaand aan de colleges zal aan de deelnemers een syllabus ter beschikking worden gesteld, met daarin ook een literatuurlijst en vragen bij de te lezen teksten.
De thematiek van de colleges wordt uitgebreider behandeld in Willem B. Drees, Denken over geloven, dat in het najaar van 2023 bij Amsterdam University Press zal verschijnen.
De colleges worden ondersteund met powerpoint; de sheets zullen achteraf aan de deelnemers ter beschikking worden gesteld.
Colleges en scans van de teksten € 235 (incl. koffie/thee)
Digitaal aanmelden.
U krijgt de mogelijkheid te betalen via Ideal, credit card of door middel van een factuur.
U ontvangt na verzending van een ingevuld formulier een bevestiging, zodat u kunt controleren of de aanmelding is verwerkt.