Hoop en krokodillen: PRE-Class leert scholieren biodiversiteit beschermen
In de PRE-Class ‘Sustainable Societies’ leren scholieren hoe de wetenschap oplossingen kan bedenken voor ecologische vraagstukken, met oog voor dier en mens. Het doel: oplossingen die ‘werken voor iedereen’.
Tussen de plantenbakken voor het Gorlaeus-gebouw staan tientallen vwo’ers met hun telefoons in de hand. Ze proberen daar zo veel mogelijk verschillende levensvormen te ontdekken. Zo lopen ze van mier, naar eend, naar langbladige druifhyacint. Vol enthousiasme neemt Merlijn van Weerd, natuurbeschermer en docent ecologie aan de Universiteit Leiden, hun vondsten door: ‘Je ziet dat de biodiversiteit hier juist heel hoog is!’
Deze scholieren doen mee aan een gloednieuwe Pre-University Class: Sustainable Societies. Daarin maken ze niet alleen kennis met de universiteit, maar ontdekken ze ook hoe je met een combinatie van natuur- en sociale wetenschappen duurzaamheids vraagstukken kunt bestuderen en helpen oplossen. De PRE-Class is een inleiding op de nieuwe interdisciplinaire bachelor Science for Sustainable Societies, die volgend jaar van start gaat.
Revolutie in de plantenbak
Voor de scholieren hier is deze sessie een aanvulling op hun normale lesuren. Wel een bijzondere: ze gaan aan de slag met ‘ObsIdentify’. Met die app kun je foto’s maken van planten en dieren en de soorten door AI laten identificeren. De foto’s kun je rechtstreeks delen met wetenschappers, die zo miljoenen observaties per jaar vergaren. Als je echt iets bijzonders ziet, nemen ze zelfs contact met je op. ‘Het is een revolutie voor biodiversiteitswetenschappers,’ glundert Merlijn.
Met deze baanbrekende app trekken de scholieren naar buiten. Daar spelen ze een wedstrijdje welk team de meeste verschillende soorten kan fotograferen. Massaal duiken ze de dichtstbijzijnde plantenbak in, waar ze direct een zeldzame plantensoort aantreffen. Dat is geen toeval, legt Merlijn uit: de planten hier zijn immers allemaal aangeplant. Verderop besluipt een drietal jongens een insect, dat onverstoord met een bloem in de weer is. Van de camera trekt het dier zich niks aan. ‘Het is een hommel,’ juicht de fotograaf. ‘100% zeker!’
Hoop en krokodillen
Eenmaal terug in het lokaal legt Merlijn de link met het overkoepelende thema van Science for Sustainable Societies: de toestand van de aarde. Bovenop de klimaatscrisis is er ook sprake van een biodiversiteitscrisis, doordat vele planten- en dierensoorten in hun voortbestaan bedreigd worden. Maar doemdenken, daar gelooft Merlijn niet in: ‘Er is ook hoop. Samen kunnen we van alles doen!’
De scholieren worden uitgedaagd om mee te denken over oplossingen. Hoe zouden ze de extreem zeldzame Filipijnse krokodil beschermen tegen uitsterving? Aan dat vraagstuk werkt Merlijn al ruim twintig jaar. Hij legt uit dat sommige Filipijnse bevolkingsgroepen nauw met de krokodil samenleven, maar dat anderen het reptiel haten en soms zelfs doden omdat die een gevaar vormt voor hun vee.
Om de krappe honderd krokodillen te beschermen, moet je rekening houden met de mensen om ze heen. Hoe zou iedereen kunnen samenleven? Daar hebben de vwo’ers verschillende ideeën over. ‘Je zou de krokodillen kunnen overplaatsen naar een eigen gebied’, stelt de een. ‘We kunnen juist beter de mensen wegsturen’, meent de ander. ‘We moeten in ieder geval de boeren compenseren voor het verlies van hun dieren,’ vult een derde aan.
In de praktijk combineert de lokale organisatie waar Merlijn mee werkt een aantal van deze ideeën, door bijvoorbeeld speciale beschermde gebieden op te zetten. Daarnaast voeren de krokodillenbeschermers campagnes over hoe je veilig met het reptiel kunt samenleven. Tot slot richten ze zich op het imago van het dier: de Filipijnse krokodil is iets om trots op te zijn, luidt de boodschap.
De wolf: natuuronderhoud op eigen bodem
Natuurbehoud is geen ver-van-mijn-bed show, benadrukt Merlijn: de controversiële terugkeer van de wolf in Nederland doet hem sterk denken aan zijn geliefde krokodil. Voor een oplossing is het, net als in de Filipijnen, cruciaal om als wetenschapper met mensen in gesprek te gaan. Als boeren bijvoorbeeld last hebben van de wolf, moet je dat ook serieus nemen, vindt Merlijn. ‘Dan krijg je echte oplossingen, die werken voor iedereen.’ Duurzaam impact maken – dat is waar het bij Science for Sustainable Societies om draait.
Tekst: Luc Werksman
Beeld: Buro JP