De druk van de beleving
Over de transformatie van ervaring in beleving.
U kunt nog niet inschrijven
Van oudsher onderscheiden we in de economie drie soorten producten: natuurproducten, industriële producten en diensten. Tegenwoordig wordt er een vierde categorie onderscheiden: belevingen. Alle auto’s doen het even goed. De gebruikswaarde kun je niet meer verhogen, maar wel, zoals het intussen heet, de belevingswaarde. De economie is een experience economy, een beleveniseconomie geworden, en in de sociologie heet onze maatschappij een belevenismaatschappij.
De Nederlandse woorden beleving en belevenis zijn pas zo'n honderd jaar oud. Wij moesten het woord Erlebnis bij Nietzsche, Freud, Husserl vertalen, denkers, voor wie niet meer alleen het verstand, maar de onmiddellijke levende ervaring het medium van de bezinning vormde. Nietzsche: ‘Ik wens het hoogte wantrouwen jegens mij te wekken, ik filosofeer uitsluitend vanuit wat ik beleef.’ En voltrok zich niet ook de overgang van de traditionele naar de moderne kunst in Frankrijk rond de spil van de sensation of sensation vitale, zoals de impressionist het noemde? Uit deze voorbeelden mag al blijken dat het begrip van ervaring als beleving een ingrijpende verandering heeft teweeggebracht in ons zelfbegrip en onze levenshouding. Maar er is een groot verschil tussen wat filosofen en kunstenaars indertijd bij dit nieuwe uitgangspunt voor ogen stond en het marktproduct dat de beleving tegenwoordig in onze levens is geworden.
De docent zal in tien bijeenkomsten de betekenis van de beleving belichten in, achtereenvolgens: 1) de levensfilosofieën van Nietzsche en Dilthey, 2) het impressionisme van Claude Monet, 3) het huidige economische en sociologische begrip, 4) de kritische lezingen van Benjamin en Heidegger, die beiden een onlosmakelijk verband zagen tussen ons ingesteld zijn op belevenissen en de expansie van de moderne techniek.
Docent
Dr. Gerard Visser was tot 2015 hoofddocent cultuurfilosofie aan de Universiteit Leiden. Hij werkt aan een trilogie over het motief van gelatenheid, waarvan twee delen zijn verschenen: Gelatenheid. Gemoed en hart bij Meister Eckhart (2008) en Gelatenheid in de kunst. Nijhoff, Braque, Kawabata (2018). In 2023 verscheen een nieuwe editie van zijn proefschrift uit 1987 Nietzsche en Heidegger. Een confrontatie.
Praktische informatie
10 dinsdagen
15.15-17.00 uur
Leiden, in een collegezaal
Hoorcolleges met gelegenheid tot het stellen van vragen, discussie.
Thuis 3 tot 4 uur voorbereiden per bijeenkomst.
Leidraad voor de cursus vormt het boek van de docent: De druk van de beleving. Filosofie en kunst in een domein van overgang en ondergang (SUN 1998; 2e oplage Boom 2012).