In de Pre-University Classes maken bovenbouwleerlingen van het vwo binnen acht weken kennis met de wetenschap door zich te verdiepen in een specifiek vakgebied. Dit jaar kozen zo’n 25 leerlingen voor de class Philosophy of Health and Medicine. Deze stroming combineert de klassieke vraag, namelijk hoe we de wereld om ons heen moeten begrijpen, met geneeskundekwesties: hoe definieer je ‘gezondheid’ en ‘ziekte’, is geneeskunde objectief, en wat betekent het om patiënt te zijn? Volgens docent Ryan van Nood is deze combinatie al eeuwen oud: ‘In de oudheid waren veel filosofen ook dokters. Of dokters verwezen hun patiënten door naar filosofen om hun te genezen van slechte passies en emoties.’

De praktische kunst van het wegen

De afgelopen weken bespraken de leerlingen onderwerpen zoals publieke gezondheid, het placebo-effect, artificial intelligence en de dood. ‘Zulke onderwerpen zijn belangrijk om over na te denken’, legt Van Nood uit, ‘want iedereen heeft een lichaam en krijgt te maken met gezondheid en ziekte. Zeker nu, in tijden van COVID-19.’ Maar vaak gaat het ook verder dan alleen denken. Van Nood: ‘Filosofen zitten niet de hele dag in een luie stoel om over moeilijke kwesties te peinzen. Zeker medische filosofie heeft een heel praktische kant.’

Die kant belicht prof.dr. Martine de Vries tijdens een gastcollege klinische ethiek. Zij lost dagelijks lastige ethische kwesties op als hoofd van de afdeling Medische Ethiek van het Leids Universitair Medisch Centrum. Ze legt uit: ‘Ethiek is het fundamentele grondbeginsel van geneeskunde. Iedereen die in een ziekenhuis werkt, maakt continu ethische beslissingen. Zulke besluiten gaan niet over of je een bepaalde behandeling kúnt doen, maar of je hem móet doen. Het belang van de patiënt staat altijd centraal. Zulke afwegingen maken geneeskunde geen techniek, maar een kunst.’

Worstelen met een lastige casus

Na een inhoudelijk college stappen de scholieren tijdelijk in de schoenen van De Vries. Zij legt de leerlingen een lastige casus voor: wat doe je als een patiënt een behandeling weigert? Ze maakte het zelf mee: ‘Een zwangere vrouw weigerde een keizersnee, terwijl dat de enige behandeling was die haar baby zou kunnen redden. De vrouw geloofde het advies van het medisch team niet, omdat ze in een psychotische toestand dacht dat haar kindje gezond was. Wat doe je dan als dokter?’

'Rigoureus ethisch denken is belangrijk voor iedereen'

De worsteling van de scholieren om met een goede oplossing te komen, toont aan dat voor dit soort moeilijke situaties geen klinkklare antwoorden klaarliggen. Voorstellen om eerst de baby redden en dan pas over ethiek nadenken, of de vrouw een contract te laten ondertekenen dat het ziekenhuis vrijstelt van blaam, worden door De Vries afgekeurd. Als de leerlingen er niet uitkomen, vertelt De Vries de uiteindelijke oplossing: het bellen van de rechter die altijd beschikbaar is om in dit soort gevallen de een besluit te nemen. Door een gesprek met die rechter ging de patiënt overstag en onderging zij de keizersnee, met als resultaat een kerngezonde baby.

Waardevolle verwarring

Volgens docent Van Nood is zijn Pre-Class niet alleen relevant voor scholieren die overwegen geneeskunde te gaan studeren. ‘Rigoureus ethisch denken is belangrijk voor iedereen. Zulk denken zorgt ervoor dat je beter wordt in de dingen die je doet, en kan het leven minder verwarrend maken - of meer verwarrend’, geeft Van Nood eerlijk toe, ‘want filosofen staan bekend om veroorzaken van problemen.’ Maar ook die verwarring is waardevol: ‘Het laat scholieren beseffen hoe moeilijk sommige kwesties kunnen zijn. Ik hoop dat het ze inspireert om kritischer te leven, omwille van hunzelf en hun buren.’

Tekst: Tirza Pulleman
Mail de redactie