Lil' Scientist
Het schoolcurriculum is vaak gericht op het opleiden van de volgende generatie wetenschappers, maar in veel opzichten zijn kinderen nu al van nature wetenschappers. Hun nieuwsgierigheid zet hen ertoe aan voortdurend vragen te stellen over de wereld, en hun creativiteit leidt hen tot nieuwe inzichten. Toch geloven veel kinderen dat wetenschap niets voor hen is, vooral jongeren uit minder bevoorrechte milieus. Het project Lil’ Scientist probeert dit te veranderen door kinderen in contact te brengen met wetenschappers, en hen te laten zien dat ook zij onderzoek kunnen doen naar elk onderwerp dat hun nieuwsgierigheid prikkelt, en zo nieuwe kennis kunnen creëren.
Het Lil’ Scientist-project is ontstaan binnen De Jonge Akademie en de Stichting IMC Weekendschool. Het project vindt plaats aan de Universiteit van Amsterdam, en er zijn vele andere partners bij betrokken, zoals het Citizen Science Lab van de Universiteit Leiden, New Scientist, Brein in Beeld, Pieter Hulst en NEMO.
Het begon drie jaar geleden als een masterstage van Birgit Bekker en Lois van Laere. Het idee was dat als kinderen de kans krijgen om wetenschappers te ontmoeten en zelf onderzoek te doen, dit hun beeld van wetenschap kan veranderen en hen misschien kan inspireren om een wetenschappelijke carrière na te streven. Vorig jaar deden in totaal tien Weekendschool-locaties in Nederland mee aan het Lil’ Scientist-project. De Weekendschool biedt aanvullend en inspirerend onderwijs aan kinderen uit kansarme milieus, gericht op het opdoen van kennis en vaardigheden die hen voorbereiden op het leven. Kinderen maken kennis met uiteenlopende vakgebieden zoals journalistiek, geneeskunde, rechten, filosofie, kunst, astronomie en ondernemerschap.
Lil’ Scientist werkt met wetenschappers uit diverse vakgebieden die scholen bezoeken en met kinderen aan de slag gaan. De burgerwetenschapsprojecten binnen Lil’ Scientist bestrijken uiteenlopende onderwerpen, zoals archeologie, taalkunde en biologie. Dit geeft kinderen de kans om met echte wetenschappers samen te werken en zelf onderzoek te doen. Op basis van deze projecten ontwikkelen wetenschappers vervolgens online lespakketten die worden verspreid onder het primair onderwijs in Nederland, zodat leerkrachten wetenschap eenvoudig in hun lessen kunnen integreren.
De burgerwetenschapsaanpak helpt leerlingen zich te betrekken bij wetenschap, terwijl ze bijdragen aan lopend onderzoek. Bovendien weerspiegelt de variatie in vakken en onderwerpen een van de hoofddoelen van het project: laten zien hoe veelzijdig wetenschap is. De lessen bestrijken het brede spectrum van de wetenschap: natuurwetenschappen, geesteswetenschappen, sociale wetenschappen en medische wetenschappen.
Een voorbeeld is Woord Worstelen, dat regionale en leeftijdsgebonden variatie in taalgebruik onderzoekt. Kinderen gaan de straat op om mensen te vragen hoe zij bepaalde woorden gebruiken, zoals afscheidsvormen of het woord “friet/patat”. Vervolgens kunnen zij hun resultaten uploaden en op een digitale kaart van Nederland zien.
Andere voorbeelden zijn Markten, over de ethische en morele overwegingen achter koopgedrag; Denken over Denken, een neuro-filosofische cursus over wat denken is en hoe je het kunt onderzoeken; Plastic Soup, over waar plastic vandaan komt, hoe het in zee belandt en hoe je het kunt aanpakken; en Nieuwe Technologie, over algoritmes en hoe aanbevelingssystemen zoals die van Spotify en YouTube werken.
Het project dat waarschijnlijk het beste de filosofie van Lil’ Scientist belichaamt, is Wie is de Wetenschapper?, over stereotypen van wetenschappers. Kinderen worden gevraagd om een wetenschapper te tekenen zoals zij die voor zich zien. Daarna analyseren ze samen de meest voorkomende kenmerken: vaak witte mannen met een bril en een laboratoriumjas, omringd door indrukwekkende apparatuur. Kinderen denken bij ‘wetenschapper’ vaak alleen aan beroepen zoals chemicus of natuurkundige. Lil’ Scientist wil dit beeld verbreden en laten zien dat wetenschap en wetenschappers veel diverser zijn.
Het uiteindelijke doel is om wetenschap in al haar facetten te tonen en een inclusief beeld van wetenschap en wetenschappers neer te zetten, waarin iedereen zich kan herkennen. Dit sluit aan bij de doelstellingen van de Weekendschool, die zich richt op leerlingen die doorgaans minder in aanraking komen met wetenschap en die uit zichzelf niet snel zouden deelnemen aan wetenschapsactiviteiten.
Samen met zijn partners werkt Lil’ Scientist aan een inclusief beeld van wetenschap, ongeacht gender, sociaaleconomische status of migratieachtergrond.
Wetenschappers zijn enthousiast om aan dit project mee te werken, en steeds meer onderzoekers sluiten zich aan en ontwikkelen nieuw materiaal. Birgit Bekker, junior onderzoeker aan de Universiteit van Amsterdam, is positief verrast door deze bereidheid. Ook onderzoekers die geen ervaring hebben met burgerwetenschap en niet over de middelen of mensen beschikken om grootschalig onderzoek op te zetten, zijn gemotiveerd om hun onderzoek te delen met een nieuw publiek en hiervoor materiaal te ontwikkelen.
Voor Bekker is de kern van burgerwetenschap het empoweren van niet-wetenschappers door hen in de schoenen van wetenschappers te laten stappen en zo inzicht te geven in wat wetenschap is. Het heeft echter ook waarde voor de wetenschappers zelf: het is een manier om uit hun academische bubbel en jargon te stappen. Burgerwetenschap dwingt je om na te denken over hoe je wetenschappelijke onderwerpen bespreekt op een manier die aanslaat bij mensen met zeer uiteenlopende achtergronden en kennisniveaus. Bovendien biedt werken met kinderen vaak een frisse blik: ze hebben originele gedachten en vragen die wetenschappers uit hun tunnelvisie kunnen halen.
Burgerwetenschap kan veel vormen aannemen en voor verschillende doeleinden worden ingezet: om data te verzamelen die een onderzoeker alleen niet kan verzamelen, om specifieke doelgroepen bij wetenschap te betrekken, of om nieuwe perspectieven te krijgen. Birgits ervaring laat zien dat het belangrijk is om vanaf het begin duidelijk te hebben waarom je burgerwetenschap wilt inzetten, en het project hierop af te stemmen. Verschillende doelen vragen namelijk om een andere projectorganisatie en infrastructuur.