Big tech en hun leiders vormen een gevaar voor de democratie
Elon Musk wist met een druk op de knop een strategische Oekraïense drone-aanval te verijdelen. Het laat zien dat de democratie aan een zijden draadje hangt, zegt universitair docent Staatrecht in Leiden en hoogleraar Digitalisering en de democratische rechtsstaat aan de Open Universiteit, Reijer Passchier.
In een nieuwe biografie schrijft Walter Isaacson dat Musk worstelt met zijn rol in de oorlog. ‘Hoe ben ik in deze oorlog beland?’ staat in de vuistdikke biografie die onlangs verscheen. Aanvankelijk steunde en stuurde Musk tientallen Starlink-satellieten naar Oekraïne, zodat internet voor de militairen en burgers in de bezette gebieden behouden bleef. De stemming sloeg echter snel om, nadat Musk geen geldschieters voor het satelliet en ruimtevaartbedrijf SpaceX vond. 'Musk zette Oekraïne om die reden buitenspel en schakelde tijdens de aanval internet uit. Starlink was volgens Musk niet bedoeld voor oorlogen.’ De ware reden is dat Musk echter bang zou zijn geweest dat een drone-aanval van Oekraïne, door Poetin zou worden beantwoord met kernwapens.
Absoluut heerser, die alle touwtjes in handen heeft
Reijer Passchier vindt de macht van Musk levensgevaarlijk en maakt zich zorgen over de invloed van grote technologiebedrijven en hun leiders op de democratie.’ In het geval van Musk ligt alle macht in handen van één persoon. Via Starlink heeft hij grote invloed op strategisch en tactisch niveau in Oekraïne. Niemand kan de beslissingen die hij neemt corrigeren. Het risico op willekeur en domme beslissingen is daardoor enorm groot. Ook Facebook en Google kennen maar relatief weinig verantwoordingsmechanismen voor hun leiders. Als er al checks and balances binnen de bedrijven zijn, zijn die afgezwakt of zelfs helemaal uitgeschakeld. Dat maakt van een CEO of grootaandeelhouder een soort absoluut heerser, die alle touwtjes in handen heeft.’
Techbedrijven zijn behalve economische machten ook politieke heersers
Volgens Passchier hebben technologiebedrijven in de achterliggende decennia steeds meer de rol van de staat overgenomen. ‘De macht van big tech is vergelijkbaar met of zelfs groter dan de macht van natiestaten en van de Europese Unie. Techbedrijven kunnen personen en staten aan hun regels of voorwaarden binden zonder dat zij zelf inspraak hebben of onder die regels uit kunnen. Dat is gevaarlijk. Neem bijvoorbeeld het Starlink-netwerk. Als dat wordt uitgeschakeld, omdat Musk dat nu eenmaal wil, heeft Oekraïne een heel groot probleem. Technologiebedrijven kunnen als eigenaar van de technologie zelf bepalen wat ze doen, zonder anderen om hun mening te vragen. Ze investeren alleen in de dingen die in hun eigen belang zijn. Techbedrijven zijn dus niet alleen economische machten, maar ook politieke heersers die, net als de heersers van vroeger, bij onvoldoende controle en evenwicht kunnen veranderen in tirannen.’
Afhankelijkheid verminderen
Passchier is voorstander van streng ingrijpen in Europa om zodoende de afhankelijkheid van big tech te verminderen. „Europa moet zorgen dat er technologie in huis is om de afhankelijkheid te verminderen. En we moeten naar een globalisering toe die de soevereiniteit van staten versterkt in plaats van verzwakt. De Europese Unie moet sterk genoeg zijn om democratische en rechtsstatelijke waarden op haar grondgebied te waarborgen. Zolang big tech de macht houdt en alternatieven uit de markt kan verdrijven, zullen die niet van de grond komen,’ aldus Passchier in het Reformatorisch Dagblad - Pieter Beens (€).
Foto: Nasa via Unsplash