De nieuwe inzichten omtrent de oorsprong van de mens volgen elkaar in een rap tempo op. Een goede reden voor Scientias om hoogleraar Wil Roebroeks te interviewen. 'Toen ik student was, decennia geleden, maakten we rechte lijntjes naar onze verschillende voorouders en naar dito uitstervende lijntjes.…

Nog altijd is niet duidelijk hoe de neanderthalers zijn uitgestorven. Maar lange tijd gold één theorie als de meest waarschijnlijke: de opkomst van de superslimme Homo sapiens, de moderne mens dus. Inmiddels is deze concurrentiehypothese echter niet meer de dominante theorie onder wetenschappers, blijkt…

Archeoloog Femke Reidsma (33) doet onderzoek naar de rol van vuurgebruik in de evolutie van de mens. Leids Universiteits Weekblad Mare schreef over haar onderzoek. ‘Je wordt beter in een kampvuur aan de gang houden als je het chemische proces begrijpt.’

Tot voor kort associeerden we figuratieve grotkunst alleen met de moderne mens. Recent zijn er echter twee spectaculaire ontdekkingen gedaan die erop wijzen dat Neanderthalers ook dit soort kunst maakten. In een groot artikel voor nu.nl werpt archeoloog Gerrit Dusseldorp een blik op de betekenis van…

De Sociaal-Democratische Arbeiderspartij (SDAP) was een politiek experiment. Bij haar oprichting in 1894 hadden de meeste leden geen stemrecht, de leiders geen politieke ervaring en stond de organisatievorm nog in de kinderschoenen. Wie lid werd, zette bovendien zijn geld, goede naam en baan op het…

Een oeroude kaak bewijst dat de denisovamens, een aan de neanderthaler verwante menssoort, 160.000 jaar geleden in de Himalaya leefde. De Kijk vroeg Roebroeks om een reactie over deze spectaculaire nieuwe vondst.

Editie NL dook in historische gezichtsreconstructies. In het item van 6 oktober 2021 stond naast een middeleeuwse monnik ook Krijn centraal, een neanderthaler waarvan een reconstructie te zien is in het Rijksmuseum van Oudheden. Gerrit Dusseldorp geeft duiding.

Neanderthalers kookten en bewerkten hun eten al veel uitgebreider dan gedacht. Britse wetenschappers hebben dit ontdekt toen ze 12 tot 70 duizend jaar oude kookresten analyseerden die zijn gevonden in Griekenland en Irak. Archeoloog Femke Reidsma is promovendus bij de menselijke evolutie-groep aan de…

De Neanderthaler heeft lange tijd een slechte pers gehad, neergezet als minder intelligent en dommige bruut. Pas in de laatste tientallen jaren blijkt steeds meer uit onderzoek dat de Neanderthaler veel intelligenter was dan lang werd aangenomen. Andrew Sorensen wordt erover geïnterviewd: 'Ze wisten…

10.000 jaar geleden was er net een nieuw tijdperk begonnen. Het werd elk jaar warmer, op meerdere plekken smolten enorme ijskappen. Hoe beïnvloedde dit het landschap? En wat had dit voor impact op het dagelijks leven van onze voorouders? Zo begint het artikel in de Quest Historie waarin Gerrit Dusseldorp…

Nieuwe krachtige telescopen, zoals de European Extremely Large Telescope, zullen de atmosferen van aardachtige planeten gaan ontrafelen met behulp van nieuwe waarneemmethoden zoals onder ontwikkeling in Leiden. Zuurstof kan dan mogelijk als eerste bewijs dienen voor buitenaards leven.

Het gebruik van vuur kan veel vertellen over de evolutie van de mens. Archeoloog Femke Reidsma ontwikkelde een techniek waarmee nauwkeuriger kan worden achterhaald hoe onze voorouders vuur gebruikten. Bestaande archeologische studies moeten hierdoor worden herzien. De studie van Reidsma is 2 november…

In een grot in Zuid-Afrika werd recentelijk de oudste tekening ooit gevonden, 70.000 jaar oud. Archeoloog Gerrit Dusseldorp werd hierover geïnterviewd in het NPO Radio 1 programma Nieuws & Co.

De laatste jaren zijn er veel spectaculaire archeologische vondsten aangespoeld op de Nederlandse stranden. Zo ook bijna duizend spitsen van been en gewei uit het Mesolithicum (11,000-8000 v. Chr.). Tot nu toe was het niet bekend welke dieren de mesolithische jager-verzamelaars gebruikten om spitsen…

Leraar maatschappijleer worden? Haal je eerstegraads onderwijsbevoegdheid via de lerarenopleiding van de Universiteit Leiden en word docent in het voortgezet onderwijs.

Vorige week verscheen er een artikel in PLoS ONE waarin archeologen en genetici pleitten voor een nieuwe blik op het uitsterven van de Neanderthaler.

Eerlijke en creatieve AI

Neanderthalers wisten volwassen bosolifanten, de grootste landzoogdieren van de laatste paar miljoen jaar, te verschalken. De Leidse hoogleraar Wil Roebroeks publiceert hierover samen met onder anderen zijn Duitse collega Sabine Gaudzinski-Windheuser in het tijdschrift Science Advances. De doorbraak…

Archeologisch onderzoek heeft soms wel wat weg van een murder mystery. Vrijwel de gehele prehistorie, op de laatste 40.000 jaar na, leefden er meerdere mensensoorten tegelijk. Ze leefden ook vaak in hetzelfde gebied. En de stenen werktuigen die we opgraven, zien er meestal vrij eender uit. Hoe weten…

In aflevering 53 van de Leidse Studium Generale podcast Radio Horzelnest verkennen we de vroegste bewoningsgeschiedenis van ons land met archeologen Gerrit Dusseldorp en Yannick Raczynski-Henk. Samen schreven zij: ‘De eerste mensen in de Lage Landen’.

Om intelligentere en liefst ook sociale robots en computersystemen te bouwen, moet er eerst meer kennis komen over de manier waarop mensen informatie interpreteren. Max van Duijn en Tessa Verhoef doen onderzoek op het snijvlak tussen sociale wetenschap en AI.

Je kunt spraak-assistent Siri vragen naar het weer, maar een écht gesprek zit er nog niet in. Je kunt niet refereren aan iets wat je eerder zei, of vragen waarom het systeem iets zegt. Stephan Raaijmakers, bijzonder hoogleraar vanuit TNO, wil daar iets aan doen.

In een longitudinale studie onderzochten Adva Eichengreen en collega's hoe aspecten van emotionele intelligentie de ontwikkeling van de geestelijke gezondheid van adolescenten beïnvloeden. Zo identificeerden ze potentiële waarschuwingssignalen en doelen voor interventieprogramma's.

Het plotselinge uitsterven van de Neanderthaler, zo’n 40.000 jaar geleden, is voor veel wetenschappers nog steeds een raadsel. Nieuw onderzoek van wetenschappers van de Technische Universiteit Eindhoven, Universiteit Leiden en Wageningen University suggereert dat we de teloorgang van de Neanderthalers…

Mensen met een stukje oeroud neanderthaler-DNA kunnen zieker worden van het coronavirus dan anderen. Dat blijkt uit nieuw onderzoek, gepubliceerd in Nature. Gerrit Dusseldorp, expert op het gebied van de vroege mens, reflecteert op deze ontdekking.

In de loop van honderdduizenden jaren was het in onze contreien een komen en gaan van diverse soorten mensachtigen, afhankelijk van de temperatuur: ijstijden en warmere tijden wisselden elkaar af. In ‘De eerste mensen in de Lage Landen’ beschrijven de Leidse archeologen Yannick Raczynski-Henk en Gerrit…

Hoe kunnen we scholen helpen stress en angst in de klas te herkennen en te voorkomen en samen met scholen leerlingen snel de juiste ondersteuning bieden? Op weg naar een structurele samenwerking tussen Leidse scholen en LUBEC Kenniscentrum Angst en Stress bij jeugd.

Een boek vol verrassende feiten en inzichten over de belangrijkste uitvinding van de mens: lezen.

Dit proefschrift gaat over de bescherming van sociaaleconomische belangen onder de klassiek geformuleerde grondrechten die zijn neergelegd in het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens (EVRM; Verdrag).

Waarom gedraagt de natuurkunde op de allerkleinste schaal zich anders dan we gewend zijn in het normale leven? Dat is een vraag waar quantumfysici zich mee bezighouden. Hoogleraar Carlo Beenakker licht in de Volkskrant toe dat de wetten van de quantummechanica niet alleen gelden voor de kleinste deeltjes,…

Kinderen die laat-prematuur oftewel iets te vroeg geboren zijn - tussen de 34 en 38 weken- of klein zijn voor de duur van de zwangerschap, worden gezien als relatief kwetsbaar. Door deze milde perinatale problemen hebben zij niet alleen een grotere kans op medische problemen, maar ook op cognitieve…

IT-jurist Eduard Fosch Villaronga wil diversiteit en inclusiviteit in AI-onderzoek bevorderen. Belangrijk, want van Twitter tot in looprobots ziet hij hoe kunstmatige intelligentie vooroordelen vertoont op het gebied van ras, gender en seksuele oriëntatie.

Bijna 250 mensen zijn ondanks het vroege tijdstip en de regen naar de oude Leidse Sterrenwacht gekomen om de Venusovergang waar te nemen. Gelukkig was deze via het internet prima te zien. Frans Snik en Ignas Snellen gaven uitleg. Een team van Leidse promovendi gaf rondleidingen langs de telescopen.

Het televisieprogramma Vroege Vogels bracht onlangs een bezoek aan Leiden. In de aflevering staat de stadsnatuur centraal, van stoepplantjes tot slimme meerkoeten die plastic gebruiken als nestmateriaal.

Een fragment van een menselijke schedel uit de collectie van het Rijkmuseum van Oudheden en een versierd bot van een bizon blijken uiterst zeldzame vondsten uit het einde van de laatste IJstijd. Ze zijn 13.000 jaar oud en zijn daarmee de vroegste moderne mens van Nederland én de oudste kunst. Beide…

Nieuw gemaakte diepe en zeer scherpe beelden van het vroege heelal laten zien dat er een sterk verband bestaat tussen het stervormingstempo in jonge sterrenstelsels en hun totale massa aan sterren. Leidse wetenschappers werkten mee aan het onderzoek.

De Damschreeuwer. Voor Michiel van der Wolf markeert deze gebeurtenis de opkomst van een nieuw fenomeen: die van de verwarde personen. Want sinds die bewuste dodenherdenking in 2010 groeit het aantal meldingen van verwarde personen in Nederland in rap tempo in de statistieken. Maar, vraagt Van der Wolf…

Een internationaal team van astronomen uit Leiden en de VS heeft voor de eerste keer de snelheid kunnen meten van sterren in een sterrenstelsel op een afstand van 11 miljard lichtjaar. De sterren blijken met ongeveer 1.5 miljoen km/uur bijna tweemaal zo snel door de ruimte te bewegen als de zon in ons…

Watervlooien en lantaarntjes hebben in de natuur veel meer last van gewasbeschermingsmiddelen dan in het lab. Deze testresultaten uit het Levend Lab presenteerden Henrik Barmentlo en Martina Vijver in radioprogramma Vroege Vogels.

Niet alleen mannelijke vogels zingen, ook vrouwtjes fluiten een aardige partij mee. Op zondag 8 april vertelde Katharina Riebel bij Vroege Vogels over haar onderzoek naar vrouwelijke vogelzang.

Iedereen met een i-Phone kan meedoen met het in kaart brengen van luchtvervuiling in Nederland met de zogeheten iSPEX, een opzetstukje voor je telefoon. Op twee heldere dagen in mei en juni willen we met 10.000 mensen tegelijkertijd een meting doen om fijnstof in kaart te brengen. Het wordt daarmee…

Radioprogramma Vroege Vogels was erbij toen onderzoekers Maarten Schrama en Krijn Trimbos met veertig studenten de polder ingingen. Van regenworm tot eendenkroos, de studenten brengen alles in kaart. Deze nulmetingen zijn de start van een tienjarig onderzoek in Polderlab Vrouwe Venne bij Oud Ade.

Leidse biologiepromovendus Kevin Groen en zijn eeneiige tweelingbroer (én biologiestudent) Marvin Groen zijn vanaf dinsdag 5 september beide te zien in een nieuwe rubriek bij Vroege Vogels TV op NPO 2 (19:20).

Lijm is belangrijk in ons dagelijks leven: het houdt van alles bij elkaar, van schoenen tot mobiele telefoons en zelfs satellieten. Maar lijm is geen moderne uitvinding, de neanderthalers gebruikten het al om handvatten aan hun stenen gereedschap te maken. Leidse onderzoekers ontdekten dat neanderthalers…

Verschillende groepen mensachtigen leerden waarschijnlijk al veel eerder van elkaar dan tot nu toe werd aangenomen en die kennis werd ook veel verder verspreid. Een studie van archeologen van de Universiteit Leiden naar het gebruik van vuur laat zien dat er 400 duizend jaar geleden al sprake geweest…

Kan artificiële intelligentie (AI) helpen om subtiele veranderingen in de gewrichten op te merken op MRI-beelden van patiënten met reumatoïde artritis? Die vraag gaan Leidse wetenschappers beantwoorden dankzij een subsidie van de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO).

Rond alle vroege sterrenstelsels bevinden zich gigantische halo's van licht dat maar moeilijk kan ontsnappen. Dat ontdekte een team astronomen onder leiding van Jorryt Matthee van de Universiteit Leiden en David Sobral van de University of Lancaster.