De Universiteit Leiden is de eerste universiteit van Nederland. Willem van Oranje schonk in 1575 aan Leiden de Academia Lugduno Batava vanwege, zo wordt aangenomen, het moedige verzet van de stad tijdens het beleg van Spanje.

Hoe is Nederlands eerste universiteit ontstaan en waarom krijgt de koning een telegram tijdens de dies? Rondom 8 februari wordt ieder jaar de verjaardag van de Universiteit Leiden gevierd. De belangrijkste feiten over het ontstaan en de Leidse mores van de diesviering.

Maar liefst 440 jaar bestaat de Universiteit Leiden in 2015. Is ons motto Praesidium Libertatis, bolwerk van vrijheid, ook zo oud? En waar komt het vandaan?

Als er één plek is op de universiteit waar verschillen wegvallen, dan is het wel op de Kattekop. Dit universitaire kinderdagverblijf viert in september haar 40-jarig bestaan. De geschiedenis ervan weerspiegelt ontwikkelingen bij de universiteit. De waardering voor de crèche is bijzonder hoog.

Universiteitshistoricus Willem Otterspeer is met emeritaat. Op 4 november hield hij zijn afscheidsrede. Alhoewel, afscheid? Hij wil nog vijf boeken afmaken, met zeeën aan archiefmateriaal. 'Een archief moet zijn als een branding. Heerlijk om in zo'n golf te duiken.'

In haar boek Rap 73 vertelt Dorrit van Dalen intieme anekdotes en voor velen onbekende verhalen over het Academiegebouw en zijn gebruikers. Zoals wie er verhit debatteerden in de Gewelfkamer en waarom kreeg de zangeres van de Russische punkband Pussy Riot een plek in de traptoren?

De Pilgrim Fathers woonden begin 17e eeuw in Leiden voordat ze in Amerika hun kolonie stichtten. Maar liefst negen Amerikaanse presidenten stammen van hen af. De universiteit speelde een belangrijke rol in het leven van de Pilgrims.

De biograaf van de Leidse universiteit, Willem Otterspeer, komt met een een nieuw boek. In 'De stad, de dood en de dichters' vermengt hij zijn liefde voor de universiteit en de dichtkunst met autobiografische bespiegelingen. ‘Ik ontdekte met mijn loep toch weer nieuwe details in de prenten.’

De stichting Rembrandt in Leiden wil Leiden intensiever promoten als stad van deze wereldberoemde Hollandse meester. Rembrandts inschrijving aan de universiteit is nauwelijks bekend bij het grote publiek. Welke sporen liet hij nog meer achter aan de universiteit?

Josephus Justus Scaliger (1540-1609) was een van de beroemdste geleerden van zijn tijd en toch roept zijn naam weinig herkenning op. De Leidse hoogleraar had ook een groot talent voor ergernis, zo blijkt uit correspondenties. Kasper van Ommen promoveert op 2 juli op Scaligers nalatenschap. Lees in deze…

De Universiteit Leiden heeft een nieuwe leerstoel Magdalena Moons, vernoemd naar een belangrijk icoon van Leidens Ontzet. De nog te werven hoogleraar zal het onderzoek stimuleren naar de geschiedenis van de rijke stadscultuur van Leiden.

Emeritus hoogleraar Willem Otterspeer heeft dinsdag 20 september een koninklijke onderscheiding gekregen uit handen van burgemeester Henri Lenferink. De universiteitshistoricus werd benoemd tot Ridder in de Orde van Oranje-Nassau.

Precies een jaar geleden ging de universiteit plotseling grotendeels op slot, midden in het collegejaar. Opeens zaten we op die derde maandag in maart allemaal thuis en moesten we, vanaf een krappe zolder- of studentenkamer, online studeren en werken. Het gedenkwaardige coronajaar in beeld.

Als universiteitshistoricus onderzoekt Pieter Slaman het verleden, maar hij houdt zich ook nadrukkelijk bezig met de universiteit van vandaag. ‘Het is nuttig om oude vraagstukken te kennen. Niet om behoudzuchtig te zijn, want sommige ontwikkelingen uit het verleden wil je helemaal niet nadoen.’

Antieke houten riemen, zwaarbevochten blikken en iconische foto’s uit de roeigeschiedenis. Een expositie in de Oude UB zoomt in op beslissende figuren en momenten uit het 145-jarig bestaan van de Koninklijke Studenten Roeivereniging Njord.

Het is misschien wel de mooiste traditie in Leiden: na de buluitreiking je naam vereeuwigen in het Zweetkamertje. Alhoewel vereeuwigen? Door afbrokkelend kalk liepen de namen gevaar. Een populaire crowfundingsactie in 2014 bracht redding en tegenwoordig kan de handtekening ook digitaal vereeuwigd wo…

De pedel Willem van Beelen ging op 29 februari met pensioen. Hoe blikt hij terug en wat zeggen ingewijden over hem?

Van de Keniaanse vruchtbaarheidspoppen van Maria Yazdanbakhsh tot de eerste Hortusplanten van Carolus Clusius. Studenten van de master Museums and Collections stelden een tentoonstelling samen uit collecties van Leidse wetenschappers. ‘Academics Collect’ is van 26 april t/m 25 mei te zien in de Oude…

Na de verkiezingen in mei is er een nieuwe Universiteitsraad aangetreden. De universitaire democratie is het resultaat van langdurige landelijke studentenprotesten in 1969. Ook in Leiden lieten de studenten van zich horen, al waren de acties wat minder rumoerig dan bij andere universiteiten. Het Academiegebouw…

Historicus Marjan Schwegman is de nieuwe Cleveringahoogleraar. In haar oratie op 27 november vraagt ze aandacht voor Eduard Meijers, de Joodse hoogleraar die door de nazi’s werd ontslagen. Schwegman was onder andere directeur van het NIOD Instituut voor oorlogs-, holocaust- en genocidestudies.

De Leidse hoogleraar wiskunde Frans van Schooten jr. (1615-1660) en zijn vrouw Margrieta zijn geportretteerd door Rembrandt. Dat stelt wiskundige en kunsthistoricus Johan Zwakenberg in zijn onlangs gepubliceerde artikel in het Leids Jaarboekje 2018. Leidse kunsthistorici zijn niet direct overtuigd van…

Hij is vooral bekend vanwege zijn protestrede tegen het ontslag van zijn Joodse leermeester Eduard Meijers. Maar wie was de man achter deze iconische figuur? Dat laat de reizende tentoonstelling ‘In het spoor van professor Rudolph Pabus Cleveringa’ zien. Van 16 januari t/m 30 maart te zien in de Oude…

In 1933 organiseerde Leiden een grote internationale studentenconferentie. Het moest een feestje van verbroedering worden om de Fransen, Britten en Duitsers nader tot elkaar te brengen. Maar toen de nazi's hun ware gezicht lieten zien, besloot rector Johan Huizinga in te grijpen...

Burgers denken dat ze slechts een radertje zijn, maar ze kunnen wel degelijk het verschil maken, vindt jurist Corinne Dettmeijer-Vermeulen. Bestrijding van onrecht is nog altijd de missie van deze voormalig Nationaal Rapporteur Mensenhandel en Seksueel Geweld tegen Kinderen. Op 26 november houdt ze…

Als ware detectives spitten Dirk van Delft en Frits Berends, beiden emeritus-hoogleraar, in het leven en werk van de grote natuurkundige Hendrik Lorentz. Hun vuistdikke biografie ‘Lorentz: gevierd fysicus, geboren verzoener’ verschijnt op 25 oktober. Wat ontdekten zij over deze Leidse Nobelprijswinn…

In zijn biografie over professor Rudolph Cleveringa vult Kees Schuyt het bestaande beeld aan. Bijna alle aandacht gaat uit naar Cleveringa’s protestrede tegen de nazi’s, terwijl zijn latere verzetswerk nog veel riskanter was. Bovendien stond Cleveringa niet alleen. ‘Zonder Telders geen Cleveringa.’…

Hij ontdekte hoe je de draaiing en het middelpunt van ons Melkwegstelsel berekent, voorspelde waar kometen vandaan komen en legde de basis voor de Nederlandse radioastronomie: de Leidse hoogleraar Sterrenkunde Jan Hendrik Oort (1900–1992). Piet van der Kruit, zelf ooit promovendus bij Oort, schreef…

De Universiteit Leiden bestaat 444 jaar en dat vieren we natuurlijk met de inwoners van Leiden en Den Haag. Het feestjaar wordt dan ook afgetrapt met een expositie op een symbolische plek: in het Leidse stadhuis.

Op zoek naar een uitje voor de kerstvakantie? De universitaire Rembrandtroute in Leiden is een leuke en leerzame activiteit voor jong en oud. Bij deze bijzondere buitenexpositie langs zeven universiteitsgebouwen kunnen kinderen ook een speurtocht doen. Haal het gratis gidsje en de speurtocht op bij…

Charles Darwin kreeg op 9 februari 1875 een eredoctoraat van de Universiteit Leiden. Welke sporen liet hij achter in Leiden?

De Leidse Open Monumentendagen op 10 en 11 september staan in het teken van duurzaamheid. Op vier universitaire locaties vertellen gidsen over de geschiedenis van de gebouwen en hoe zij gerenoveerd zijn. En er is een primeur: er zijn ook rondleidingen in gebarentaal.

Levensechte goden, wapenkletterende schutters en geïmproviseerde professoren. Met een bonte inwijdingsoptocht en honderden opgetrommelde burgers vierde Leiden op 8 februari 1575 de oprichting van de eerste universiteit van de Republiek. ‘Het was geen feestje om de fuif.’

‘Het Leidse horzelnest moet uitgebrand worden,’ zei de NSB-er Robert van Genechten in november 1942, doelend op de Universiteit Leiden. Vanwaar deze haat jegens Leiden? Universiteitshistoricus Willem Otterspeer schreef een boek over onze universiteit in oorlogstijd, gebaseerd op bijzonder, persoonlijk…

Het succes van de Nederlandse radioastronomie in de vorige eeuw was voor een groot deel de verdienste van de Leidse astronoom Jan Hendrik Oort. Hij maakte slim gebruik van de naoorlogse omstandigheden. Historica Astrid Elbers bracht die gouden periode in kaart.

Al bijna 50 jaar is de EL CID-week voor duizenden eerstejaars het wervelende begin van de studie en het studentenleven. Veelbelovende dj’s, foodtrucks én leerzame workshops: de introductieweek is dankzij de ambitieuze EL CID-commissies uitgegroeid tot een megafestival.

De Oorlogsgravenstichting publiceert dit jaar ter gelegenheid van het 75-jarig bestaan wekelijks een portret van een oorlogsslachtoffer. Op 24 januari werd de tekening van Irawan Soejono, Leids student en Indonesisch verzetsstrijder, onthuld op de Leidse begraafplaats Groenesteeg, de plek waar Soejono…

De gereformeerde kerk zette in 1581 de predikant Caspar Coolhaes – de eerste Leidse hoogleraar Godgeleerdheid - uit zijn ambt vanwege diens pleidooi voor tolerantie. Promovenda Linda Gottschalk wierp nieuw licht op deze controversiële predikant.

Drie nieuwe initiatieven zorgen letterlijk en figuurlijk voor een diverser beeld van de academische geschiedenis: een historisch onderzoek naar de achtergrond van studenten en wetenschappers, een nieuw boek over het Academiegebouw en twee sculpturen van vrouwelijke wetenschappers: astrofysicus Ewine…

Rariteiten uit het anatomisch theater, degens van de schermschool en 17e-eeuwse portretten van de oprichters. De nieuwe Universiteitskamer in Museum De Lakenhal verbeeldt de eerste turbulente honderd jaar van de Universiteit Leiden.

Een maansteen van de Apollo 17-missie, antieke globes en de kosmos volgens Wassily Kandinsky. Ewine van Dishoeck, hoogleraar Moleculaire astrofysica, stelde een indrukwekkende expositie samen in Rijksmuseum Boerhaave.

Voor Leidse studenten en alumni is het misschien wel de meest nostalgische week van de studietijd: de EL CID. Dit jaar is de 50e editie. Een kleine expositie op studentencentrum Plexus laat zien hoeveel er veranderde, zoals het aantal en het uiterlijk van de studenten. Maar de formule bleef hetzelfd…

De expositie Pilgrims naar Amerika in Museum De Lakenhal zet aan tot reflectie. Hoe ver kun je gaan in de zoektocht naar vrijheid? Er wordt ook ingezoomd op de relatie met de universiteit en welke kennis de Pilgrims meenamen uit Leiden.

Ontroerd nam Hiltje Cleveringa op 16 januari het eerste exemplaar in ontvangst van de biografie van haar vader Rudolph Cleveringa. Met enkele cliffhangers in zijn toespraak – onder ander over Churchill – moedigde biograaf Kees Schuyt het publiek aan zijn boek ook daadwerkelijk te gaan lezen.

De Zuid-Afrikaanse oud-president Nelson Mandela (1918-2013) ontving in 1999 een eredoctoraat van de Universiteit Leiden. Mandela, die een groot aandeel had in de afschaffing van de apartheid, reageerde bescheiden. ‘Het is geen persoonlijke prestatie. Het is een eerbetoon aan allen die uit het verzet…

De Olympische medaille van Boudewijn Röell, een antieke skiff en foto’s van roemruchte rituelen. Asopos de Vliet - ook de roeiclub van prinses Beatrix - viert haar 55e jaar met een lustrumexpositie in de Oude UB. Te zien van 1 november t/m 26 januari.

Het Rembrandtjaar eindigt met een grootse expositie in Museum De Lakenhal. Ook zijn er nog tal van andere activiteiten waaronder lezingen, de universitaire Rembrandtroute en een kritische documentaire.

Haar boek ‘Veel valse hoop’ over de Jodenvervolging in Nederland werd direct omarmd als een standaardwerk. De Duitse historicus Katja Happe hield op 26 november de Cleveringa-oratie. Ze is gefascineerd door de vraag: wanneer sta je op?

De Leidse psychologiestudent Benson van der Bij is familie van de schilder Rembrandt van Rijn. Wat vindt hij van die verwantschap? En wist hij dat Rembrandt hier ook stond ingeschreven als student?

Een groep vertrouwelingen waaronder een oud-student van Meijers voorkwam zijn deportatie naar een vernietigingskamp. Cleveringahoogleraar Marjan Schwegman openbaarde in haar oratie op 27 november de vervolgingsgeschiedenis van de Joodse hoogleraar Eduard Meijers.

Door elke afzonderlijke beslissing, hoe klein die ook is, maken mensen geschiedenis. Dat zei historicus Katja Happe toen zij op 26 november de Cleveringa-oratie uitsprak. Ze vertelde erover aan de hand van individuele reacties op de Jodenvervolging tijdens de Tweede Wereldoorlog.