Geschiedenis van Afrika dekoloniseren was moeizaam proces
Aan de hand van de boekenserie General History of Africa (GHA) onderzocht promovenda Larissa Schulte Nordholt wat het betekent om de geschiedenis van Afrika te dekoloniseren. Dat bleek een moeizaam proces, waarbij politiek en financiën voor belemmeringen zorgden. Promotie 1 december.
In de negentiende en tot halverwege de twintigste eeuw was de Europese koloniale veronderstelling dat Afrika geen geschiedenis bezat. Alleen de geschiedenis van Europeanen in Afrika was de moeite van het bestuderen waard. In een reactie hierop is de GHA geschreven (tussen 1964 en 1998) waarin de geschiedenis vanuit een Afrikaans perspectief wordt beschreven. Het project werd grotendeels geleid door Afrikaanse historici, aangevuld met historici uit Europa en Noord-Amerika. Schulte Nordholt keek voor haar proefschrift ‘Africanising African history’ naar de inhoud van de boeken. Maar ze onderzocht ook hoe ze tot stand zijn gekomen door verschillende archieven in te duiken en correspondentie tussen de wetenschappers te lezen.
Financiering
De algemene gedachte over de boekenserie is dat de auteurs te veel reageerden op de koloniale geschiedenis en niet voldoende eigen concepten ontwikkelden. ‘Dat klopt, maar het proces is ook heel erg moeilijk geweest’, zegt Schulte Nordholt. ‘De auteurs zijn belemmerd vanwege de politieke crises op het Afrikaanse continent in de jaren 70 en door daaraan vasthangende problemen met financiering.’ Veel Afrikaanse universiteiten snoeiden aan hun begroting, waarbij de studie van de Afrikaanse geschiedenis vaak werd opgeofferd aan wat nuttiger studiegebieden werden geacht. In Amerika kwam er, als gevolg van Koude Oorlogspolitiek, juist veel geld beschikbaar voor onderzoek naar de Afrikaanse geschiedenis. Dat de studie naar Afrika zich rond Amerikaanse instellingen concentreerde, maakte het lastiger om de geschiedenis te Afrikaniseren. ‘Het is moeilijk om nieuwe idealen en kennis te ontwikkelen als je de middelen niet hebt’, zegt Schulte Nordholt.
'Mensen krijgen constant de beschuldiging dat ze politiek bedrijven omdat ze als waarheid ervaren kennis uitdagen.’
Beschuldigingen
Daarnaast vond de promovenda dat wetenschappers die een bepaalde status quo in de geschiedenis uitdagen, maar moeilijk loskomen van de beschuldiging dat ze politiek bedrijven. ‘Het is heel moeilijk om de spanning tussen wetenschap en politiek te omzeilen. Dat zie je nu ook in het publieke debat in Nederland als het bijvoorbeeld gaat over het herschrijven van de slavernijgeschiedenis. Mensen krijgen constant de beschuldiging dat ze politiek bedrijven omdat ze als waarheid ervaren kennis uitdagen.’
Macht is kennis
Schulte Nordholt denkt dan ook dat het zinvol is om de uitspraak ‘kennis is macht’ eens om te draaien. ‘Wie de macht heeft, bepaalt welke kennis op waarde wordt geschat en welke kennis je kunt produceren. Je hebt eerst macht, geld en mankracht nodig om als universiteit en als wetenschapper kennis te produceren en die kennis op waarde te laten schatten.’
Tekst: Dagmar Aarts
Bannerfoto: De afdeling geschiedenis aan de universiteit van Ibadan in Nigeria die Schulte Nordholt voor haar onderzoek bezocht. Fotograaf: Larissa Schulte Nordholt