Dodelijke infecties nemen toe, nieuwe antibiotica hard nodig
Wereldwijd overlijdt een groeiend aantal mensen aan infecties omdat steeds meer bacteriën resistent worden tegen antibiotica. Nieuwe soorten zijn dringend nodig. Een veelbelovende resistentie-remmer wordt nu ontwikkeld door de onderzoeksgroep van Nathaniel Martin, hoogleraar Biologische chemie. Oratie op 13 september.
De cijfers zijn alarmerend: wereldwijd overlijden jaarlijks zo’n 700.000 patiënten door infecties die in de jaren ’60 en ’70 nog wel behandeld hadden kunnen worden met antibiotica. Maar nu zijn veel bacteriestammen in toenemende mate resistent geworden. Oorzaken: het massaal en dikwijls verkeerd gebruik van antibiotica en te weinig nieuwe soorten van deze medicijnen. ‘Tegen 2050 kan het aantal jaarlijkse doden oplopen tot tien miljoen als er geen serieuze investeringen en innovaties plaatsvinden’, waarschuwt Martin.
Resistentie remmen
Met zijn Leidse onderzoeksgroep werkt hij aan een veelbelovende oplossing om de resistentiemechanismen van bacteriën te bestrijden. De onderzoekers ontwikkelden een nieuwe klasse van molecuulremmers die agressieve resistentie-enzymen blokkeren. Laboratoriumstudies laten zien dat conventionele antibiotica in combinatie met deze nieuwe remmers resistente bacteriën kunnen doden. Voor deze innovatieve methode vroeg Martin onlangs een patent aan. Binnenkort voeren ze vervolgonderzoeken uit met deze remmers. ‘Het zijn spannende tijden’, aldus Martin.
Minder giftig
Daarnaast past Martin organische chemie toe om conventionele antibiotica structureel te wijzigen zodat ze beter en veiliger kunnen werken. Zo wist zijn onderzoeksgroep een bepaald soort antibiotica, de polymyxine-klasse, minder giftig te maken. Martin: ‘De polymyxinen zijn heel belangrijke antibiotica omdat ze tot de weinige opties horen die artsen nog hebben bij de behandeling van infecties die nauwelijks reageren op medicijnen.’
Geen prioriteit meer voor farmaceutische industrie
Ondanks hun cruciale functie zijn er tegenwoordig nog maar drie grote farmaceutische fabrikanten die nieuwe antibiotica ontwikkelen. Het leeuwendeel is ontdekt vanaf het midden van de jaren ’40 tot begin jaren ’70. In deze periode zijn veel natuurlijke antibiotica gevonden - dikwijls antibacteriële stoffen die voorkomen in de bodem - die relatief eenvoudig bewerkt konden worden tot geneesmiddel. Mede omdat de ontwikkeling moeilijker werd, begon de farmaceutische industrie zich hierna meer te richten op de bestrijding van andere ziekten zoals kanker.
Stimulerende maatregelen nodig
De verschraling van het aanbod heeft grote consequenties gezien de groeiende resistentie tegen de gangbare antibiotica. Martin roept overheden op om met stimulerende maatregelen fabrikanten aan te sporen nieuwe soorten te ontwikkelen. Hij ziet veel kansen voor samenwerking binnen het Leiden Bio Science Park. ‘Het is een van de toonaangevende wetenschapsparken in Europa en biedt een heel goed ecosysteem voor universitaire onderzoekers die innovatieve bedrijven willen creëren.’
Antibiotica ook bij operaties en chemotherapie
Antibiotica zijn niet alleen nodig om bacteriële infecties te bestrijden, maar ze vormen ook de fundering van de moderne geneeskunde, benadrukt Martin. Bij ingrijpende medische interventies – zoals een nieuwe heup, orgaantransplantatie of chemotherapie – krijgen patiënten antibiotica om mogelijke infecties te bestrijden.
Tekst: Linda van Putten
Headerfoto: Sage Ross
Mail de redacti