Kanker opsporen met simpele bloedtest
Mede dankzij volhardendheid van een Leidse onderzoeksgroep wordt kanker in de nabije toekomst mogelijk opgespoord met slechts een simpel druppeltje bloed. Niet alleen kan hierdoor de diagnose in een vroeger stadium worden vastgesteld, ook is de bloedtest goedkoop, snel en patiëntvriendelijk. De eerste resultaten van deze methode lijken veelbelovend.
Lange tijd heeft het onderzoeksteam van Rob Tollenaar, hoogleraar Heelkunde – werkzaam op de subafdeling Oncologische Chirurgie van het LUMC, en Wilma Mesker, hoofdonderzoeker bij dezelfde vakgroep, tegen de stroom opgeroeid. Wereldwijd geloofden maar weinig deskundigen dat kanker met een simpele bloedtest in een vroeg stadium kan worden opgespoord. Maar de Leidse onderzoekers waren er stellig van overtuigd dat dit mogelijk moest zijn, door de werking van ontspoorde eiwitten in het bloed inzichtelijk te krijgen. En zo langzamerhand lijkt dit het geval. ‘Maar we zijn nog steeds heel erg zoekende’, vertelt Tollenaar. ‘De black box rondom kankerspecifieke eiwitten krijgen we maar moeizaam ontcijferd. Toch durf ik, op basis van onze eerste onderzoeksresultaten, voorzichtig na te denken over klinische toepassing van onze bloedtest.’
Ook de meeste sceptici lijken er inmiddels in te geloven. Dat wordt bevestigd door het groeiend aantal onderzoeksgroepen dat bloedtesten aan het ontwikkelen is. En het is ook financieel te merken. Moesten de onderzoekers tot voor kort via crowdfunding hun onderzoek financieren omdat de gevestigde geldschieters er hun vingers niet aan durfden te branden, nu worden ook steeds vaker subsidie-aanvragen door fondsen, patiëntenorganisaties en overheid gehonoreerd. ‘Als onze bloedtest werkelijk op grote schaal toepasbaar blijkt, dan kun je het baanbrekend noemen’, zegt Mesker: ‘Dan zou de test diverse bevolkingsonderzoeken kunnen vervangen of er een aanvulling op kunnen zijn.’
Eiwitten
De bloedtest is gebaseerd op het gegeven dat van een actief gen een kopie wordt gemaakt (RNA) die, aangekomen in het cytoplasma, wordt vertaald in een eiwit. Eiwitten zijn voor de mens onmisbaar; ze worden onder andere gebruikt als bouwstenen, brandstof, enzymen en afweerstoffen. Een belangrijke eigenschap van eiwitten is dat het afweersysteem er kankercellen mee opruimt. Veranderingen ergens in het proces van DNA naar RNA naar eiwit staan aan de basis van tumorvorming. Om die reden vindt wereldwijd onderzoek plaats naar het opsporen van kanker op het niveau van DNA, RNA en eiwitten. ‘Wij richten ons op de eiwitten’, vertelt Mesker. ’Omdat deze de werkelijke en actieve status van een mutatie aangeven; DNA is statisch, RNA is het werkpaard, maar uit eiwitten kun je afleiden wat er na de mutatie in het lichaam gebeurt. Door de eiwitten uit het bloedserum te onttrekken, kunnen ze worden geanalyseerd. Waargenomen afwijkingen, zo weten we nu, duiden op tumorvorming of een voorstadium daarvan.’ Tollenaar vult aan: ‘We zijn nu zover dat we ook willen onderzoeken welke kankerspecifieke eiwitten kenmerkend zijn voor een meer agressief ziektebeloop en waarom. Als we dat ook uit ons bloedonderzoek kunnen afleiden, kunnen we niet alleen tumorvorming opsporen, maar ook gerichter behandelen.’
Lees het hele interview met Rob Tollenaar en Wilma Mesker over de ontwikkeling van deze bloedtest in het januari-nummer van ons alumnimagazine Leidraad >