Zoektocht naar fundamentele inzichten en medicijnen tegen kanker
Om goede medicijnen te ontwikkelen tegen kanker, is nog veel nieuw inzicht nodig in hoe kwaadaardige tumorcellen zich ontwikkelen. Hoogleraar Ewa Snaar-Jagalska kijkt daarbij niet alleen naar het effect van medicijnen op geïsoleerde cellen, maar ook naar het gedrag van kankercellen in hun weefselomgeving. Oratie op 11 december.
Geneesmiddelen testen op kankercel alleen is niet genoeg
Kanker is een genetische ziekte die ontstaat in een cel. We kunnen kankercellen kweken in het laboratorium en veel testen uitvoeren. Deze testen zijn relatief eenvoudig, controleerbaar en niet te duur. Onderzoekers voegen nieuwe geneesmiddelen toe aan kweekflesjes waarin kankercellen groeien. Vervolgens bestuderen zij of de kankercellen stoppen met groeien of dood gaan. Maar kanker ontwikkelt zich in een lichaam, omgeven door andere typen cellen en bloedvaten. Daarom is bijna altijd vervolgonderzoek nodig in een proefdier, voordat klinisch onderzoek kan beginnen. Vaak worden muizen die zijn ingespoten met menselijke kankercellen, gebruikt als diermodel. Proeven in muizen zijn echter lang en duur.
Gekleurde cellen
Ewa Snaar-Jagalska gebruikt zebravislarven als een innovatief model voor kankeronderzoek. Ze zijn geschikt als model voor humane kanker vanwege de overeenkomsten in zowel tumorstructuur als activiteit van genen, zo stelt zij in haar oratie. Doordat de zebravislarven op jonge leeftijd doorzichtig zijn, kunnen processen live in beeld worden gebracht. Hierbij gebruiken Snaar-Jagalska en haar collega’s een methode, waarbij ze een bepaald type cel van een kleur voorzien. Zo kunnen ze onder meer de ontwikkeling van uitzaaiingen en de reactie van cellen in het immuunsysteem op de tumorcellen gedetailleerd in kaart brengen. Hierdoor verkrijgen ze fundamentele kennis over kankerontwikkeling in een weefsel omgeving . Ook kunnen ze het effect van mogelijke behandelingsmethodes met chemische stoffen of genetische ingrepen op kanker- en gezonde cellen binnen enkele dagen live meten.
Wisselwerking tussen tumor en het immuunsysteem
Het onderzoek heeft al tot belangrijke resultaten geleid, vertelt Snaar-Jagalska. ‘Samen met partners van LACDR, Galapagos en LUMC hebben we een nieuw gen gevonden dat betrokken is bij de ontwikkeling van prostaatkanker. Ook zijn er aanknopingspunten gevonden voor verder onderzoek naar de wisselwerking tussen tumorcellen en het menselijk immuunsysteem. Dat is belangrijk, omdat het immuunsysteem soms de kanker helpt bestrijden, maar soms juist ook meehelpt bij de groei ervan.’
In de komende tijd wil Snaar-Jagalska zich onder meer toeleggen op het identificeren van de meest agressieve kankercellen en hun kenmerken. Ook staat de verdere bestudering van interactie tussen het immuunsysteem en kankercellen op het programma. ‘Te veel, eigenlijk, om in één loopbaan te kunnen realiseren.’
(Tekst: Jan Joost Aten)