Duurzaam vissen in een van de grootste moerassen van Malawi
Het Elephant Marsh is het grootste moerasgebied van Malawi en veel inwoners van het land zijn afhankelijk van de visserij in het moeras. Om hun kleine visserijen duurzaam te maken, moet de overheid de lokale vissersgemeenschap ondersteunen en juist niet teveel regels opleggen. Dat ontdekte promovendus Ishmael Kosamu.
Ishmael Kosamu verdeelt zijn tijd tussen het Centrum voor Milieuwetenschappen (CML) in Leiden en de Universiteit van Malawi, Polytechnic, in Blantyre, Malawi. Daar geeft hij les aan studenten milieuwetenschappen, maar het is ook de plek waar hij het veldwerk voor zijn promotieonderzoek uitvoerde. Kosamu onderzocht de duurzaamheid van kleine visserijen in het moerasgebied Elephant Marsh, in het zuiden van het land. Dit is het grootste moerasgebied van Malawi: in droge periodes is het ongeveer 500 km2, maar in de regentijd strekt het moeras zich uit over een oppervlakte van zo’n 2700 km2.
Kleine visserijen
Veel bewoners van het gebied zijn afhankelijk van de visvangst in het moerasgebied. ‘Dat zijn voornamelijk traditionele vissersfamilies, die in een klein gebied opereren en vissen voor lokale consumptie,’ legt Kosamu uit. Maar het ecosysteem van het moeras staat onder druk, door klimaatverandering, groei van de bevolking, plattelandsarmoede en het omzetten van moerasgrond naar landbouwgrond staat. Dat heeft gevolgen voor de visstanden en dus de inkomsten en het levensonderhoud voor de vissers. ‘Er is nu geen beheer om het moeras als natuurlijke voedselbron in stand te houden. Voor mijn promotie heb ik daarom onderzocht wat er nodig is om deze kleine visserijen toekomstbestendig te maken.’
Alle partijen in kaart brengen
Kosamu observeerde en sprak hiervoor met inwoners van het gebied, de vissers, traditionele leiders en (lokale) ambtenaren. Het identificeren van alle verschillende mensen in en om de visserijgemeenschap en hoe zij met elkaar verbonden zijn, is essentieel volgens Kosamu. ‘Welke vorm van beheer je ook wilt opzetten, je moet eerst weten welke partijen een rol spelen, wie welke doelen en belangen heeft, en welke sociale netwerken er om hen heen bestaan.’
Afzijdige overheid
Het meest opvallende dat Kosamu vervolgens ontdekte, is dat voor een goed beheer juist weinig regels vanuit de overheid nodig waren. ‘Om de visserijen in het Elephant Marsh succesvol te sturen richting duurzaamheid, moet de Malawische overheid op een slimme manier afzijdig blijven. Er moet wel een raamwerk voor beheer worden opgezet, waarmee de lokale gemeenschap wordt ondersteund. Maar het daadwerkelijke maken van beslissingen moet aan een zo laag mogelijk niveau worden overgelaten.’
Lokale gemeenschap ondersteunen
Dit raamwerk kan de overheid creëren door de visserijgemeenschap te voorzien van informatie over de visstanden, door lokale organisaties zeggenschap te geven en het moerasgebied af te schermen voor mensen van buiten de gemeenschap. Het beslissen over en toezien op de regels voor het duurzaam vissen moet bij de gemeenschap zelf liggen. Op deze manier ontstaat een ‘instituut’ dat is gebaseerd in de lokale gemeenschap, maar dat niet echt een formele, vaste vorm heeft, legt Kosamu uit.
Andere landen
De bevindingen van de milieukundige zijn niet alleen voordelig voor de inwoners van het Elephant Marsh, waar inmiddels gewerkt wordt om een dergelijke vorm van beheer op te zetten. Deze principes zijn overal van toepassing waar ontwikkelingslanden de toekomst van kleine visserijen willen verzekeren. ‘Vooral dat de overheid juist een kleine rol moet spelen, is hiervoor een belangrijke nieuwe ontdekking,’ zegt Kosamu. ‘Dit betekent dat er voor goed beheer van natuurlijke voedselbronnen zoals moerasgebieden lang niet altijd een duur systeem voor toezicht hoeft te worden opgezet. Door goed te kijken naar wat echt werkt, is duidelijk geworden dat we niet zo zeer formele instituten nodig hebben, maar dat goed beheer van natuurlijke voedselbronnen ook minder vast van vorm, goedkoop en lokaal georganiseerd zijn.’