MOOCs zijn meer dan online onderwijs
De Universiteit Leiden biedt inmiddels bijna twintig Massive Online Open Courses (MOOCs) aan. Het maken en doceren in zo’n online cursus levert meer op dan enthousiaste cursisten, vertellen MOOC-docenten Marlies Reinders en Edwin Bakker. ‘Je brengt een wereldwijde community bijeen.’
Marlies Reinders werkt als internist op de afdeling Nierziekten van het LUMC, en is projectleider voor de MOOC Clinical Kidney Transplantation. Deze MOOC is begin 2016 gelanceerd en er hebben inmiddels ongeveer 8.000 mensen deelgenomen. Edwin Bakker is hoogleraar Terrorisme en Contraterrorisme, en is ontwikkelaar en hoofddocent in de MOOC Terrorism and Counterterrorism: Comparing Theory and Practice. Dit was een van de eerste MOOCs die de Universiteit Leiden lanceerde in 2013. Meer dan 150.000 mensen hebben zich in de afgelopen jaren aangemeld voor de MOOC en recent is de inhoud helemaal bijgewerkt naar de laatste inzichten.
Kennis van de wereld
De deelnemers aan de MOOC zijn zeer betrokken. Bakker: ‘Ik krijg berichten van professionals uit andere landen, onderzoekers die voorstellen voor promotietrajecten aan me voorleggen, reacties van politieagenten die de MOOC volgen, en ik had zelfs een tijd contact met iemand van een Pakistaanse anti-terrorisme-denktank. Die kennisuitwisseling is leuk en inspirerend.’ De cursus van Reinders wordt gevolgd door artsen en studenten uit de hele wereld. ‘Daardoor krijgen de MOOC-deelnemers een mooi inzicht in de verschillen in de geneeskunde wereldwijd. Bij een casus wordt bijvoorbeeld gediscussieerd over twee verschillende vormen van medicatie, waarop iemand uit een ander land opmerkt dat beide middelen daar niet beschikbaar zijn, en wat dán de beste aanpak is. Zo’n echt voorbeeld is heel leerzaam.’
Klinisch onderwijs innoveren
Reinders hield zich al langer bezig met onderwijsvernieuwing en –ontwikkeling: ze werkte mee aan de grote curriculumherziening voor de studie Geneeskunde in 2012. Ze begint inmiddels ook een MOOC-expert te worden, als projectleider van het grootste MOOC-team van de Universiteit Leiden. Specialisten uit elk vakgebied dat betrokken is bij niertransplantaties, zowel klinisch als op onderzoeksgebied, werkten mee aan het maken van de cursus. ‘We hebben onze ervaringen gepubliceerd in een artikel over het innoveren van klinisch onderwijs met behulp van een MOOC. Zeker voor vaak drukbezette medisch professionals is dit een ideale manier om hun kennis op peil te houden: je kunt zelf bepalen waar en wanneer je de cursus volgt.’
Inclusief onderwijs
De MOOC Clinical Kidney Transplantation is toegankelijk voor iedereen: medisch professionals, studenten en iedere andere geïnteresseerde met enige medische kennis. ‘Er zijn ook patiënten of familieleden van patiënten die de MOOC volgen, om hun behandeling beter te begrijpen,’ vertelt Reinders. De voertaal is Engels en omdat de cursus gratis is, is deze ook écht voor iedereen toegankelijk. ‘Je bouwt zo een wereldwijde community gericht op een specifiek onderwerp. Een MOOC is een bijzonder inclusieve vorm van onderwijs, die een hele diverse groep ‘leerlingen’ bereikt.’
Flip the classroom
Het maken van de MOOC heeft beide docenten ook geholpen bij hun offline onderwijs. Bakker gebruikt de MOOC Terrorism and Counterterrorism voor een flip the classroom-aanpak: de bachelorstudenten die hij onderwijs geeft, bekijken de online colleges in de MOOC als voorbereiding op de werkcolleges. ‘Voor hen is de MOOC een introductie om zich verder in de literatuur te verdiepen.’ Op basis van deze ervaring heeft Bakker een boek geschreven, waarin met literatuur dieper op de inhoud van de MOOC wordt ingegaan. ‘Dit boek is handig voor studenten, maar ook MOOC-cursisten kunnen met het boek hun kennis verdiepen.’ Zo heeft het maken van de MOOC ervoor gezorgd dat Bakker zijn bachelorvak inmiddels heel anders heeft ingericht.
Materiaal vaak gebruiken
Ook Reinders zet ‘haar’ MOOC op veel verschillende plekken in. Zo kunnen studenten in het Honourstraject bij Geneeskunde de MOOC volgen voor studiepunten, en moeten studenten die deelnemen aan de Leiden Oxford Transplantation Summer School voor aanvang de MOOC met goed gevolg afronden. Bepaalde onderdelen uit de online cursus worden daarnaast gebruikt in bachelorvakken Geneeskunde. ‘En ik gebruik ook wel eens delen, zoals een filmpje, voor een lezing die ik aan vakgenoten geef.’ Volgens Reinders is het op meerdere plaatsen gebruiken van elementen uit de MOOC, een belangrijk aspect van dit type onderwijs. ‘Je moet eigenlijk aan het begin, voordat je de MOOC echt gaat maken, al nadenken waar je het materiaal nog meer kunt inzetten. Je moet er zoveel mogelijk gebruik van maken, want het is best veel werk om alles te maken en bij te houden.’
Vernieuwen en veranderen
Dat heeft Bakker ook ondervonden. ‘De MOOC Terrorism and Counterterrorism is met een klein team gemaakt, maar ik zou collega’s aanraden het met meer mensen te doen. Dan kun je de MOOC meer modulair opbouwen, dat is gunstig als je delen moet vernieuwen.’ Bakker heeft recent de inhoud van zijn MOOC up to date gebracht, en maakt nu maandelijks een losstaande video waarin hij de laatste stand van zaken bespreekt. Reinders geeft de tip mee om bij het opzetten van een MOOC al na te denken welke inhoud aan verandering onderhevig is of kan zijn, en welke kennis min of meer vast staat. ‘Het is niet handig om iets dat waarschijnlijk snel veranderd moet worden, in een video te vatten.’
MOOCs voor studiekiezers
Bakker ziet ook mogelijkheden om MOOCs in te zetten voor de werving van buitenlandse studenten. ‘Je kunt een deel van je onderwijs tonen, en daarmee mensen enthousiasmeren voor de Leidse universiteit of voor een specifieke studie.’ Ook de Nederlandse studiekiezer kan gebaat zijn bij het volgen van een MOOC. ‘Zij kunnen met een inleidende MOOC van hun beoogde studie zelf ondervinden of deze goed bij ze past, qua inhoud en niveau. Bovendien leggen ze al contacten met docenten en mede-studenten. Dat lijkt me een groot voordeel, en misschien kan zo’n aanpak zelfs wel uitval van studenten beperken.’
Leven lang leren
Bakker en Reinders zijn allebei overtuigd van het nut van MOOCs als onderwijsvorm. Het levert ze inspiratie op en inzichten of materialen voor het offline onderwijs dat ze ook geven. En natuurlijk is het ook voor de cursisten een verrijking om een MOOC te volgen. Bakker: ‘Het is zo belangrijk om altijd te blijven leren, en MOOCs maken dat mogelijk.’
Foto's: Opnames voor een videocollege voor een MOOC in het Online Learning Lab, in het Centre for Innovation van de Universiteit Leiden.
Het Online Learning Lab van het Centre for Innovation
Het Online Learning Lab produceert onder meer de Online Education van de Universiteit Leiden:
• Massive Open Online Courses (MOOCs)
• Small Private Online Courses (SPOCs)
• Flip the Classroom Courses (Flips)
We onderzoeken nieuwe vormen van onderwijs, pedagogie en nieuwe doelgroepen met een focus op digitale technologie. De toekomst van online leren is pas aan het begin en door het onderzoeken en benutten van de mogelijkheden die door snel ontwikkelde informatietechnologieën worden gepresenteerd, streven wij ernaar om in de voorhoede te zijn van het leren en leren van innovatie.
Lees meer over het Centre for Innovation