Regionale context verandert islamitisch recht
Mahmood Kooria laat in zijn proefschrift zien dat het islamitisch geloof zich vaak aanpast aan de regionale context. Promotie op 14 december.
Hoe moet je bidden? Wat mag je eten? Deze en andere vragen komen uitgebreid aan de orde in talloze islamitische rechtsdocumenten. Promovendus Mahmood Kooria onderzocht enkele van deze documenten, en concludeert dat de godsdienstige wet sterk aan verandering onderhevig is. De islamitische wetgeving past zich aan de omstandigheden aan.
Verspreiding
Kooria keek specifiek naar de verspreiding van rechtsdocumenten langs de Aziatische en Afrikaanse kust van de Indische Oceaan. ‘Vanaf de dertiende eeuw na Christus verspreidden Sjafistische teksten zich over dit gebied,’ zeg Kooria. ‘Het Sjafisme is één van de vier Soennitische scholen die zich bezighouden met de godsdienstige wet (fikh). Vaak wordt gedacht dat de islamitische rechtsdocumenten in die tijd amper meer veranderden, omdat de islam op dat moment al honderden jaren bestond.’
Regionale context
Dat bleek anders te liggen. Zodra de islam voet aan wal zette in Oost-Afrika en Azië, veranderde de regionale context de wetten en regels van het geloof. Zo is het volgens de Sjafistische school bijvoorbeeld niet langer noodzakelijk om je huis volledig schoon te maken alvorens je mag bidden. Dat is in het Midden-Oosten misschien haalbaar, zegt Kooria. ‘Maar in de tropen is het vaak onbegonnen werk: zoveel insecten vliegen, kruipen en lopen daar rond.’
Begraafplaats
Ook mogen Indiase moslims in de Malabar-regio volgens de Sjafistische interpretatie van de fikh een moskee bouwen in de buurt van een begraafplaats, iets wat bij Soennitische scholen in het Midden-Oosten ondenkbaar is. Kooria: ‘Dat heeft ermee te maken dat de eerste moslims in deze regio kleine stukjes land toegewezen kregen van de al aanwezige hindoebevolking. Daardoor konden zij hun begraafplaatsen en moskeeën onmogelijk op grote afstand van elkaar bouwen.’
Geen consensus
Deze regionale verschillen binnen de islamitische wetgeving zijn volgens Kooria zeker geen uitzondering. Er woedt een continu debat over deze en andere religieuze documenten, en dat debat is volgens de promovendus juist een hoeksteen van het geloof. ‘Er heeft nooit consensus bestaan. Waarden en normen worden continu bediscussieerd, zelfs als het over ogenschijnlijk triviale zaken gaat. De islam is dus geen statisch gegeven, maar eerder een kruisbestuiving van ideeën.’ Het geloof is in zijn ogen een mengelmoes van orde en chaos over bestaande en nieuwe ideeën.
schaaldieren
Gaat dat altijd goed in de maatschappij? Nou, nee. In het Zuid-Afrikaanse Kaapstad kwam het in de negentiende eeuw bijvoorbeeld tot conflicten tussen Sjafisten en hun Hanafistische buren. Die laatsten beschouwen het eten van schaaldieren als onrein (haram). Voor de Sjafisten – die van oudsher met name in de kuststreken wonen – is seafood juist een belangrijk onderdeel van het dieet. Kooria: ‘De gemoederen liepen zo hoog op dat beide partijen elkaar beschuldigden van afwijkend gedrag. Maar uiteindelijk is het aan de gelovige zelf welke godsdienstige wetten hij of zij volgt.’