Hoe Sir Winston Churchill Leids eredoctor werd
De Leidse universiteit lauwerde op 10 mei 1946 Sir Winston Churchill met een eredoctoraat in de Rechtsgeleerdheid. In zijn dankwoord toonde de voormalige oorlogspremier zijn Britse humor: ‘Ik voel me de meest geleerde man ter wereld.’
Rol in Tweede Wereldoorlog
De Right Honorable Winston Leonard Spencer Churchill kreeg het predikaat doctor honoris causa vanwege zijn rol in Tweede Wereldoorlog. Als oorlogspremier had Churchill veel moed en standvastigheid getoond. Gezien de grote belangstelling voor de plechtigheid keek de universiteit uit naar een geschikte locatie. Het Nederlandsch Hervormd Kerkgenootschap Leiden bood de Sint Pieterskerk aan. Dat was toen bijzonder want de kerk was nog als zodanig in functie.
Promotor professor Cleveringa
De grand old man - Churchill was inmiddels 72 - arriveerde met zijn echtgenote en dochter Mary bij het Academiegebouw door een erehaag, gevormd door veertig leden van de Studentenweerbaarheidsvereeniging Pro Patria en de amazones der Vrouwelijke Studenten Carousselvereeniging. Churchill werd in de Senaatskamer begroet door rector magnificus Berend Escher en maakte kennis met zijn promotor professor Rudolph Cleveringa - die in 1940 in een rede geprotesteerd had tegen het ontslag van joodse collega’s. Churchill trok zijn toga aan van Oxford University, waar hij ook een eredoctoraat had gekregen. 
Tegen het protocol in
Tegen het universitaire protocol in - soms wint het praktische het van het hogere - mocht Churchill alvast zijn handtekening zetten in het Zweetkamertje. De Pieterskerk vulde zich ondertussen met veel hoge gasten onder wie prinses Juliana en prins Bernhard en minister-president Schermerhorn. De hoogleraren waren tweehonderd in getal. En natuurlijk was de pers toegestroomd; met vijftig man sterk, waarvan dertig uit het buitenland.
'We will win, we shall win'
Rector magnificus Escher somde de gronden op waarop een eredoctoraat kan worden uitgereikt. De derde, en meest zelden aangeroepen, had betrekking op Churchill: het doctoraat kan worden toegekend aan een persoon die door karakter en hoogstaande moraal de loop van de geschiedenis in gunstige zin heeft beïnvloed. Cleveringa refereerde in zijn lezing aan de hoop die hij en zoveel andere Nederlanders hadden geput uit Churchills woorden, te horen op de radio medio juni 1940: 'We are going on; we will win; we shall win.' Vervolgens werd aan Churchill de bul uitgereikt.
Meest geleerde man ter wereld
Na de uitreiking sprak Churchill zelf. Hij memoreerde in zijn toespraak dat hij op de dag dat Nederland onder de voet was gelopen, 10 mei 1940, premier van Engeland was geworden. Verder hield Churchill het tamelijk algemeen. Zo zei hij dat hij zich met zijn derde eredoctoraat 'the most learned man in the world' voelde. Hij had er eerder niet alleen in Oxford, maar ook een in Leuven gekregen.
Op bezoek bij Minerva
Na de plechtigheid bracht Churchill een bezoek aan studentensociëteit Minerva, in 1946 nog alleen toegankelijk voor mannen. Prinses Juliana en de dames Churchill gingen daarom op de thee bij de vrouwelijke pendant van Minerva, de VVSL (Vereniging van Vrouwelijke Studenten Leiden). Bij Minerva hield Churchill, staand op de grote leestafel, een korte rede. De niet bepaald presentabele staat van sociëteit en interieur en het roerige studentenvolk ontlokte hem de uitspraak: 'I feel tremendous forces in this room'. Deze uitspraak werd in de sociëteit op de muur geschilderd.
Stoepje
Toen Churchill Minerva verliet, was de auto die hem zou ophalen nog niet ter plekke. Waarop de staatsman zich rustig op een stoepje voor de sociëteit zette. Maar volgens Mixtamorfose, het lustrumboek uit 1974 ging Churchill op de stoep zitten alvorens hij de sociëteit binnen ging. Churchill verbleef een week in ons land, van 8 tot 13 mei 1946. De Nederlanders beschouwden hem als een van 's lands bevrijders en overal werd hij als een held toegejuicht door grote menigten mensen. Churchill stond ervan te kijken: hij dacht dat het Nederlandse volk 'nuchter en onaandoenlijk was'.
Bekijk de fotoserie over het eredoctoraat van Churchill.
(CH+LvP)