Onthouden worden door je toespraak te onthouden

Martijn Wackers - docent communicatieve vaardigheden TU Delft

We waarderen sprekers die een toespraak uit hun hoofd kennen. Sprekers die zo gemakkelijk uit hun woorden komen dat ze haast in hun speech lijken te wonen. Hoe doen ze dat? Tegenwoordig lijken we het antwoord daarop enigszins vergeten te zijn, maar redenaars in de klassieke retorica maakten veel werk van de memoria: de taak om de redevoering te onthouden en zich eigen te maken. Tegelijkertijd vinden sprekers het belangrijk dat het publiek hun speech onthoudt. In deze workshop navigeren we van memoria naar ‘memorabel’: tips om je eigen speech goed te kunnen onthouden liggen namelijk niet ver van adviezen voor een onvergetelijke toespraak voor je publiek.

Onmisbare onderdelen in een onvergetelijke toespraak

Lotus Arian – oud-winnaar van het toernooi en docent bij Future Planet Studies aan de UvA

Wat mag absoluut niet in je toespraak ontbreken? En waar letten de coaches en juryleden nu precies op? Met praktijkvoorbeelden leer je de gouden formule voor een persoonlijke, originele toespraak die inhoudelijk sterk in elkaar zit en die iedereen onthoudt. We kennen allemaal de citaten: 'I have a dream' (Martin Luther King), 'Yes we can' (Barack Obama) of 'How dare you' (Greta Thunberg). Hoe zorg je dat jouw toespraak er bovenuit springt en iedereen jouw belangrijkste boodschap kan herinneren met net zo’n prachtige oneliner? Daarnaast wil je natuurlijk dat het echt jouw toespraak wordt, dus bespreken we hoe je hem persoonlijk kan maken en ervoor zorgt dat jij de enige bent die hem kan voordragen. Hoe zet je je sterke kanten in voor een toespraak waarmee je uitblinkt, en wie weet zelfs het toernooi wint? Dát leer je in deze workshop.  

Wim Blokzijl - docent communicatieve vaardigheden TU Delft

'Een plaatje zegt meer dan duizend woorden' is een bekend gezegde. Nog mooier is het natuurlijk als we woord en beeld kunnen combineren. In deze workshop bekijken we hoe je 'props' - in de toneelwereld ook wel rekwisieten genoemd - kan inzetten om het gesproken woord visueel te ondersteunen. Wat werkt wel en wat juist niet? Digitale beelden laten we buiten beschouwing; we gaan ons richten op letterlijk tastbare attributen die we retorisch kunnen inzetten om een punt te maken.

Argumenteren, overtuigen, balans logos-ethos-pathos

Lotte van Poppel – universitair docent Communicatie- en Informatiewetenschappen Rijksuniversiteit Groningen

Volgens Aristoteles zou logos, de argumentatie, de basis moeten zijn van een toespraak. Maar welke argumenten zijn geschikt om jouw verhaal overtuigend te brengen? Voor een goede keuze moet je eerst weten wat er te koop is. In deze workshop leer je daarom welke soorten argumenten er zijn, voor welk standpunt je ze het best kunt gebruiken en hoe je er nog wat pathos of ethos overheen kunt sprenkelen.

Roos Danse - docent klassieke talen en Nederlands, mede-organisator toernooi

Alle docenten die met een duo naar het Max Havelaar Toesprakentoernooi komen, krijgen een lespakket dat gebruikt kan worden om de deelnemers klaar te stomen voor het toernooi. Het lespakket is echter ook geschikt om in een complete klas te gebruiken: het leent zich uitstekend voor het oefenen van spreekvaardigheid, het biedt leerlingen achtergronden in de geschiedenis van de retorica en het geeft meer inzicht in wat er komt kijken bij de voorbereiding van een presentatie. Het lespakket kan zo een mooie aanloop vormen naar een (al dan niet betogende) presentatie in het schoolexamen. In deze workshop bekijken we de opbouw van het pakket en de toespraken die erin voorkomen. Ook komen praktische handvatten aan bod, zoals: hoe kun je versnellen of vertragen in het pakket, welke didactische mogelijkheden en uitdagingen kent de lessenserie, hoe kun je differentiëren. Tot slot bespreken we hoe je het pakket kunt combineren met argumentatieve vaardigheden, om leerlingen te verleiden de logos voorop te stellen in hun presentaties.

Inhoud, Multatuli, beeldend spreken

Bert Besterveld – docent Nederlands

Tijdens de middagopdracht sta je voor de lastige taak binnen negentig minuten een speech te schrijven en voor te bereiden. Daarbij zal ook je kennis van Multatuli en zijn Max Havelaar worden beoordeeld. Dit college helpt je daarbij op twee manieren. Enerzijds biedt het je de mogelijkheid die kennis bij te spijkeren, zodat je die kan verwerken in je speech en je een voorsprong hebt bij de middagopdracht. Multatuli zegt aan het einde van de Max Havelaar twee doelen te hebben gehad met zijn boek, maar de lezer bereikt meer dan alleen die twee: het boek laat zien wat goed schrijven is, én goed spreken. In dit college kom je er daarom niet alleen achter hoe je Multatuli’s leven, idealen en uitspraken in kan zetten in jouw toespraak, maar ook welke vijf concrete tips over spreken we uit de Max Havelaar kunnen halen.

Inclusief en toegankelijk spreken, motiveren, historisch perspectief

Solange Ploeg – docent/onderzoeker Politieke Geschiedenis aan de Radboud Universiteit Nijmegen

De agenda van Koning Willem-Alexander zit barstensvol toespraken. Van de opening van een nieuwe brug tot het prijzen van een uitzonderlijk sporter, we verwachten van onze Koning dat hij overal zijn woordje klaar heeft. Zo ook tijdens crises: aan het begin van de coronacrisis sprak hij ons toe via de televisie. Deze toespraak staat in een lange traditie van Nederlandse monarchen die het volk toespreken in tijden van nationale rampspoed. Denk aan Koningin Wilhelmina via Radio Oranje in de Tweede Wereldoorlog en aan Koningin Juliana na de Watersnoodramp in 1953. Wat hebben deze crisistoespraken met elkaar gemeen? En wat kunnen we leren van onze royals over het spreken voor een groot en divers publiek? Na deze workshop draai jij je hand niet meer om voor een publiek van 17 miljoen mensen!

Maarten van der Meulen en Jolien Strous

De meeste mensen vinden presenteren spannend. In ons onderwijs geeft zeker 90 procent van de studenten aan in meer of mindere mate zenuwen te ervaren bij het presenteren. Gelukkig zijn zenuwen voor het spreken gemakkelijk te verminderen. Dat gebeurt bijvoorbeeld al door vaker te presenteren: oefenen met presenteren draagt dus al bij aan het zelfverzekerder spreken.

 Je kunt je leerlingen ook gerichter helpen, met oefeningen om zelfvertrouwen te verhogen en spreekangst te verlagen. In deze workshop demonstreren we aan de hand van verschillende oefeningen hoe technieken als een buikademhaling, spanning en ontspanning, visualiseren, powerposes en afleiding ervoor kunnen zorgen dat leerlingen zich rustiger voelen voor ze moeten presenteren.

Aandacht publiek vasthouden, structuur, stilistiek

Patrick van Delft

Waar is dat feestje?! Niet bij jouw speech als je het publiek niet achter je weet te krijgen. Niets is zo moeilijk als spreken voor een publiek dat langzaamaan in slaap is gesust. Je hebt zitten zweten op allemaal goede argumenten, maar je merkt dat het gewoon niet overkomt op het publiek. Hoe zorg je ervoor dat het publiek actief blijft tijdens je speech? Van structuur tot stilistiek, van uitvoering tot onderwerpskeuze: tijdens deze workshop bespreken we een aantal strategieën die je kunt inzetten om je publiek aandachtig te houden.

Met trefwoordanalyse de juiste woorden kiezen

Alex Reuneker – universitair docent Taalbeheersing en Digital Humanities Universiteit Leiden

In een speech is niet elk woord even belangrijk. Zo komt het woord en maar liefst 159 keer voor in de troonrede van 2022, maar zijn minder vaak voorkomende woorden als toekomstagenda en bestaanszekerheid veel tekenender voor de tekst. Door teksten systematisch met elkaar te vergelijken, de zogeheten trefwoordanalyse of keyword analysis, kun je erachter komen welke woorden significant zijn voor de ene tekst, maar niet voor de andere. Hoe kun je zo’n keyword analysis gebruiken om uit te vinden welke woorden ‘werken? En hoe kun je dit gebruiken bij het schrijven van je eigen toespraak? In deze workshop gaan we in op deze vragen door zelf een aantal speeches te analyseren.

Argumentatie, drogredenen, verwoording 

Bertijn van der Steenhoven - docent publiek en politiek debat, TU Delft 

De Italianen noemen het ook wel supercazzola ('supergelul'), de vieze trucjes die sprekers gebruiken als ze er even niet uitkomen. Ze bedriegen de boel, maken belangrijk wat niet ter zake doet, praten uren, maar geven geen enkel argument. Maar wat is eigenlijk een drogreden? Hoe herken je zoiets? Wat doe je ertegen? En zijn er ook trucjes die je beter wél kunt gebruiken? Welkom in de wereld van strenge argumentatietheoretici en geslepen retorici!

Houding, contact met publiek, omgaan met zenuwen

Sjaak Baars – docent Communicatie TU Delft
 
‘Persoonlijk durf ik wel vol te houden dat een matig betoog dat door een krachtige voordracht aantrekkelijk wordt gemaakt, meer effect heeft dan een heel goed betoog dat zo’n voordracht moet ontberen’, schreef Quintilianus, Romeins retoricus en schrijver van een van de eerste presentatieadviesboeken. Gelukkig is een goede actio te leren. In dit college oefenen we aan de hand van voorbeelden onze presentatietechnieken: hoe staan we er eigenlijk bij tijdens het spreken, hoe zorgen we voor interactie met het publiek, wat doen we als we even vastlopen? Ook deelt Sjaak de resultaten van onderzoek dat hij deed samen met Bas Andeweg naar gebaren die je wel of niet moet maken.

Slot, onthouden worden, applaus opwekken

Bas Andeweg - gepensioneerd taalbeheerser/onderzoeker

Als een goed begin het halve werk is, wat blijft er dan nog over voor de afsluiting? Veel sprekers laten het bij een vriendelijk ‘dank u wel’, maar een goed slot bevat gebruikelijk drie onderdelen: een samenvatting van de belangrijkste onderdelen, een herhaling van de kernboodschap en een memorabele uitsmijter. Hoe kan het slot bijdragen aan het onthouden van de toespraak? Recent onderzoek reikt hiervoor handvatten aan. Er zijn sprekers waarbij de luisteraars als vanzelf beginnen te applaudisseren na afloop van de presentatie. Natuurlijk wilt u na afloop ook applaus oogsten, maar hoe lok je dat uit? Hoe maak je een slot met zulke effecten als resultaat?

Argumenteren, overtuigen, bewijslast

Roosmaryn Pilgram - universitair docent Taalbeheersing aan de Universiteit Leiden

‘Wie beweert, moet bewijzen’, zo wordt weleens gezegd. Maar wat moet je dan precies bewijzen? Op deze vraag wist de oud-Griekse retoricus Hermagoras van Temnos wel antwoord: hij stelde dat je in je argumentatie altijd een vast aantal punten moet behandelen om een publiek te overtuigen en zette deze punten in zijn stasisleer uiteen. Dat de ideeën van Hermagoras nog steeds actueel zijn en hoe je ze kunt toepassen op je toespraak, leer je in deze workshop.