Prof. mr. dr. Reijer Passchier is als Universitair Docent Staats- en bestuursrecht verbonden aan de Universiteit Leiden en als Hoogleraar Digitalisering en de democratische rechtsstaat aan de Open Universiteit.

Meer informatie over Reijer Passchier

Reijer doet op dit moment vooral onderzoek naar vraagstukken rondom digitalisering en de democratische rechtsstaat. Onlangs verscheen zijn boek Artificiële intelligentie en de rechtsstaat bij Boom Juridisch. Recensies verschenen in een bundel van de wetgevingsacademie (auteur: Remco Nehmelman) het Nederlands Tijdschrift voor Bestuursrecht (auteur: Eva van Vugt) en het Nederlands Tijdschrift voor Constitutioneel Recht (auteur: Max Vetzo). Met het artikel ‘digitalisering en de (dis)balans binnen de trias politica’ (Ars Aequi 2020) won Reijer de Leidse Meijersprijs voor het beste gepubliceerde artikel per facultair onderzoeksprogramma en de Van Wersch Springplankprijs voor het beste juridische artikel. Daan de Koning schreef op dit artikel een kritische reactie. In september 2021 werd Reijer namens de faculteit rechtswetenschappen genomineerd voor de OU-wetenschapsprijs. Reijer gaat regelmatig met de praktijk in gesprek over zijn onderzoek. Zo gaf hij lezingen bij diverse publieke en private instanties (zie pure), verzorgde hij workshops bij de Rijksacademie en is hij als docent verbonden aan het Leiden Legal Technologies Program en de Academie voor Wetgeving en Overheidsjuristen. Zie voor meer informatie over Reijers AI-onderzoek ook het openbare webinar dat hij onlangs verzorgde, zijn college in de nationale AI-cursus Ethiek, zijn optreden in de Eerste Kamer, de NRC-column van Maxim Februari, de jortcast, de OU-podcast Over Denken, de podcast Appèl van de mr. Hans van Mierlostichting of de interviews met het vakblad Mr., Follow The Money en de Nieuwe Wereld.

Eerder deed Reijer deed door NWO gefinancierd promotieonderzoek naar constitutionele veranderingen in Nederland, de Europese Unie, de Verenigde Staten, Japan en Duitsland. Hij publiceerde in tijdschriften als het Cambridge Journal of International en Comparatieve Law (peer-reviewed), The Theory and Practice of Legislation (peer-reviewed) en Beleid en Maatschappij. Hij presenteerde papers in onder andere Durham, Milaan, Austin en New Haven (Yale University). Reijer leverde bijdragen aan het publieke debat op onder andere ICONnect, het Leiden Law Blog, Publiekrecht en Politiek, Joop.nl en in de Volkskrant. Eind 2019 werd Reijer als Research Fellow toegelaten tot het onderzoeksprogramma The Legitimacy and Effectiveness of Law & Governance van de Universiteit Leiden. Reijer is een pleitbezorger van een multidisciplinaire benadering waarmee kan worden begrepen hoe constitutionele (rechts)normen en beginselen in de ‘echte wereld’ ontstaan, werken en uiteindelijke weer vergaan.

Onderzoek Digitalisering en de toekomst van de democratische rechtsstaat

Verdere digitalisering en de opkomst van AI maken overheden en enkele grote techbedrijven nog machtiger dan zij nu al zijn. Is onze constitutie daar klaar voor? Kan zij de democratische rechtsstaat en zijn fundamentele waarden ook in de toekomst borgen? Die vragen staan centraal in het onderzoek van Reijer Passchier.

Uit eerste resultaten blijkt al dat onze constitutie in verband met digitalisering belangrijke updates behoeft. Zo profiteert binnen de overheid met name de uitvoerende macht van nieuwe digitale technologie. De rechtspraak en vooral het parlement blijven achter. Ook maakt digitalisering de uitvoerende macht moeilijker controleerbaar, mede omdat digitale technologie vaak ondoorzichtig is (een ‘black box-karakter’ heeft) en complexiteit met zich meebrengt. Veel van de regels die die overheid burgers oplegt hebben tegenwoordig de vorm van algoritmes of worden vastgesteld op basis van algoritmische analyses van data. Maar als de algoritmes van de overheid niet openbaar zijn of nauwelijks te begrijpen, hoe moet het parlement dan democratische controle op die regels uitoefenen? Of hen van democratische legitimatie voorzien? En hoe moet de rechter controleren of de door het overheidsbestuur toegepaste regels in overeenstemming met de democratische wet zijn?

Een andere kwestie die Reijer onderzoekt betreft de regelgevende macht van Big Tech. Steeds vaker leggen grote techbedrijven regels aan burgers op, zonder dat burgers desgewenst aan die regels kunnen ontsnappen. Denk aan regels in de vorm van algemene voorwaarden van producten die burgers moeten gebruiken omdat er geen alternatieven zijn. Of regels in de vorm van productstandaarden die het informatieaanbod van (mede-)burgers bepalen. Bij gebrek aan individuele autonomie in de digitaliserende maatschappij is de democratisch gelegitimeerde wetgever (nationaal of Europees) in theorie de aangewezen instantie om desgewenst de macht van Big Tech te beperken. Maar is de democratisch gelegitimeerde wetgever daartoe nog in staat? Dat valt te betwijfelen en zal de komende jaren moeten blijken. Wellicht zal het antwoord deels ‘nee’ zijn. In dat geval bestaan er misschien mogelijkheden om democratische en rechtsstatelijke waarborgen in te bouwen in de techbedrijven zelf. Hoe die waarborgen eruit kunnen en moeten zien is ook onderdeel van Reijers onderzoek.

Inmiddels werd Reijers onderzoek geciteerd door onder andere de WRR, het Rathenau Instituut, de ROB, de Raad van State en de Werkgroep Ondersteuning Kamerleden.

Publicaties

Activiteiten