Lezing
Prometheus en De Geboorte van de tragedie volgens Nietzsche
- Datum
- vrijdag 19 oktober 2018
- Tijd
- Locatie
-
Kamerlingh Onnes Gebouw
Steenschuur 25
2311 ES Leiden - Zaal
- A1.44 (Lorentzzaal)
De tragedie kan wellicht bijdragen aan een beter begrip van recht en rechtsgeleerdheid.
In Aischylus’ Prometheus steelt de tragische held het vuur - bron van alle kunsten - van de goden om het aan de mensen te geven. Deze tragische overtreding en de kunstzinnige creativiteit die erin wortelt, zijn schijnbaar ook voor het recht van grote betekenis. Rechtsvinding lijkt bij nader inzien een vorm van kunst te zijn: geen wetenschap zoals zo vaak beweerd.
Friedrich Nietzsche heeft het kunstzinnige of tragische karakter van het eigenlijke denken al vroeg onderscheiden. Zijn eerste werk, De geboorte van de tragedie (1872) ontdekt het door een beschouwing van deze pre socratische kunstvorm.
Het beroemde boekje gaat over de opkomst en neergang van de Griekse tragedie als kunstvorm, als dichterlijke denkwijze en wereldbeschouwing. De Griekse tragedie was een unieke combinatie van het rationele en irrationele, van orde en wanorde, van het wetmatige en het illegale. Of zoals Nietzsche het zegt: van het apollinische en het dionysische. Als zeldzame combinatie van deze tegengestelde levenskrachten, heeft de ware tragedie maar kort bestaan, meent Nietzsche. Al gauw temde de ratio de hartstocht die voor de tragische wereldbeschouwing van essentiële betekenis was.
Het tragische moest plaatsmaken voor de socratische filosofie, wetenschap en moraliteit. Logica en het verstand beheersten de cultuur. Het apollinische werd heer en meester: de tragische ambiguïteit werd verdrongen en de creativiteit van Prometheus werd tot aan onze tijd veronachtzaamd. Voor deze, komende tijd echter, hoopt Nietzsche op een wedergeboorte van de tragedie: een renaissance van het tragisch besef dat door de dictatuur van de wetenschap geen kans meer maakt.
Deze inleiding gaat over de geboorte van de tragedie. De tragische filosofie van Nietzsche wordt uiteengezet en besproken, onder voortdurende verwijzing naar Prometheus, die zijn grote held en voorbeeld was.
Om uit te leggen hoe de wetenschap van de kunst vervreemd is geraakt en de rechtsgeleerdheid vijandig tegenover het tragische is komen te staan, wordt kort gerefereerd aan de zeer invloedrijke kunstfilosofie van Plato (die de tragedie afwijst) en op de Poëtica van Aristoteles (die de tragedie een ethische of morele betekenis toeschrijft).
Via de website van de digitale bibliotheek voor de Nederlandse letteren is een Nederlandse vertaling van ‘Prometheus geketend’(PDF!) te vinden.
Ter inleiding, lees: Slootweg T.J.M. (2016), Over de esthetica van het recht. Tragedie en christendom, Tijdschrift voor Religie, Recht en Beleid 7(3): 54-70. Opvraagbaar via: TvRRB_1879-7784_2016_007_003_005.