Geliberaliseerd immigratiebeleid in autocratische landen? Systematisch onderzoek bekroond met Veni-subsidie
De wereld wordt autocratischer. In 2022 verschoof een recordaantal staten op alle continenten in de richting van autocratie, waaronder in Europa. Maar tegen theoretische verwachtingen in, beperken autoritaire leiders niet altijd de immigratie. Ondanks dat ze vaak bekendstaan om hun nationalistische agenda's en mensenrechtenschendingen. In het autocratische Marokko, Oeganda, Brazilië en Turkije is het immigratiebeleid bijvoorbeeld juist geliberaliseerd. Politicoloog Katharina Natter onderzoekt dit raadselachtige fenomeen, waarvoor ze een Veni-subsidie van NWO ontving.
Van liberale democratie naar autocratische regimes
Autocratisering is een ‘proces van regimeverandering in de richting van autocratie dat de politiek steeds exclusiever en monopolistischer maakt, en de politieke macht steeds repressiever en willekeuriger’ (Cassani en Tomini 2020). Autocratisering kan zowel democratieën als autocratieën treffen. Dit omdat het de dynamiek omvat van democratisch verval – de verschuiving van liberale naar electorale democratie –, democratische ineenstorting en autocratische regressie, waarbij autocratieën nog autocratischer worden.
Wereldwijd gedijen autocratische leiders op nationalistische sentimenten, territoriale soevereiniteitsclaims en anti-immigrantenretoriek. Aangezien toenemende economische ongelijkheid en aanhoudende politieke conflicten over de hele wereld wijzen op een toekomst van zowel grote migratie als autocratisering, is het belangrijk om te weten hoe deze twee mondiale trends op elkaar inwerken.
Daarom is Natter erg dankbaar voor de kans om aan dit project te werken met behulp van de Veni-beurs: ‘Het is zowel persoonlijk als professioneel belangrijk voor me. Ik ben ervan overtuigd dat we beter moeten begrijpen en theoretiseren hoe immigratie en de politiek eromheen bredere politieke veranderingen en staatstransformaties weerspiegelen.’
Tegen verwachtingen in
De gangbare aanname is dat autocratisering hand in hand gaat met immigratiebeperkingen en schendingen van migrantenrechten. Het Amerika van Trump en het Hongarije van Orbán zijn hier voorbeelden van. Het grotere plaatje is echter complexer: zelfs toen het autocratische Marokko en Oeganda geconfronteerd werden met toenemende immigratie, hebben ze hun immigratiebeleid geliberaliseerd; en Brazilië's Bolsonaro en Turkije's Erdoğan hebben immigratie voor sommige groepen geliberaliseerd, terwijl ze het voor andere groepen hebben beperkt.
Het Veni-project van Natter onderzoekt dit verrassende fenomeen: waarom liberaliseren sommige autocratische regimes hun immigratiebeleid? Om deze vraag te beantwoorden zal Natter gebruik maken van een ‘multi-method’ aanpak. Ze zal qualitative comparative analysis (QCA) gebruiken om de voorwaarden voor liberaliserende hervormingen te identificeren in alle 31 landen die sinds het midden van de jaren negentig autocratisch zijn geworden. Om mechanismen te identificeren zal ze process-tracing gebruiken om specifieke hervormingen in autocratiserend Brazilië en Turkije te onderzoeken.
Natter: 'Empirisch gezien probeert mijn project wetenschappelijke debatten te vernieuwen door een dynamische benadering te kiezen, waarbij de focus ligt op politieke regimetransformatie - namelijk autocratisering - in plaats van politieke regimetype zoals gebruikelijk is in de literatuur over immigratiepolitiek. Door een brug te slaan tussen debatten in vergelijkende politiek en migratiestudies, wil ik theoretiseren hoe de overlevingslogica van autocratische regimes kan leiden tot immigratieliberalisering. Op maatschappelijk vlak hoop ik dat de projectresultaten leiden tot strategieën voor een effectievere, transnationale lobby voor migrantenrechten. Daarnaast hoop ik dat de resultaten mogelijkheden zullen creëren om te ontsnappen aan de mogelijk vicieuze cirkel van toenemende autocratisering en immigratiebeperkingen die voor ons ligt.
Veni-subsidie van NWO
Natter was een van de 188 veelbelovende onderzoekers die een Veni-subsidie kregen van de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO). Veni is een individuele wetenschapsbeurs, onderdeel van het NWO Talentprogramma, gericht op recent gepromoveerde onderzoekers. De beurzen worden jaarlijks toegekend aan onderzoeken binnen de volle breedte van de wetenschap. De wetenschapper krijgt maximaal €280.000 om zijn onderzoek verder te ontwikkelen.
Natter: ‘Hoewel Veni uitmaakt van NWO's "individueel talentprogramma", gaat dit voorbij aan het fundamenteel collectieve karakter van academisch onderzoek en het feit dat veel mensen betrokken waren bij de ontwikkeling van dit projectvoorstel. Ik ben zeer dankbaar voor de voortdurende steun en het advies - zowel wetenschappelijk als persoonlijk - dat ik heb ontvangen van veel van mijn collega's aan het Instituut Politieke Wetenschap en binnen de academische netwerken waar ik deel van uitmaak, en ik hoop dat ik deze steun kan teruggeven.'