Hoor je anders als je je anders voelt?
Je stemming telt mee of je twee tonen beluistert als omhoog of omlaag gaand. ‘Onze waarneming van geluid lijkt door meer bepaald dan onze oren’, zegt psycholoog Anne Bolders daarover. Zij ziet ook verband tussen emotioneel op sterke prikkels reageren en de gevoeligheid van het gehoor. Promotie op 2 februari.
‘Aan de ene kant is onze waarneming niet zo betrouwbaar als we meestal denken. Aan de andere kant is onze waarneming erg vernuftig’, concludeert Anne Bolders op basis van haar promotieonderzoek. ‘Want onze zintuigen krijgen informatie binnen die vaak niet compleet, onduidelijk of verstoord is. Daarom wordt die gecombineerd met andere informatie, zoals hoe je je voelt. Zo heb je toch een coherente waarneming van de wereld om je heen.’
Hoe waar is onze waarneming van geluid?
Het onderzoek van psycholoog Bolders haakt in op de filosofische vraag of onze waarneming de werkelijkheid representeert. Horen we wel dezelfde toonhoogtes als anderen of zijn we gevoeliger voor bepaalde geluiden? 'Mijn onderzoeksvraag klinkt heel simpel, namelijk of waarneming van geluid door andere mentale processen wordt beïnvloed. Maar wat is precies waarneming van geluid en wanneer gaat het over naar cognitie, de verdere mentale verwerking ervan? Dan is de Leidse cognitief psycholoog in haar element, en komt haar creativiteit als onderzoeker om de hoek kijken. Hoe maak je de onderzoeksvraag meetbaar?
Waarneming meten
Toonhoogte
Bolders heeft de deelnemers aan haar onderzoek in een blije of verdrietige stemming gebracht door ze te laten denken aan een gebeurtenis die deze stemming opwekte en ze hierover te laten schrijven. Daarna kregen ze de opdracht om voor een heleboel ambigue toonparen aan te geven hoe ze de twee tonen ervaren, of die omlaag dan wel omhooggaan. Dat bleek afhankelijk van de stemming van de proefpersonen.
Gehoordrempel
Bij een volgend onderzoek naar de gevoeligheid van het gehoor, bracht ze de deelnemers in een blije, verdrietige, kalme of angstige stemming. Vervolgens kregen de proefpersonen een piepje te horen en daarna een stilte; of eerst stilte en daarna een piepje. Ze gaven telkens aan of ze het piepje als eerste of als tweede hoorden. De piepjes werden zachter na twee goede antwoorden, maar weer harder na een fout antwoord, tot het punt waarop de piepjes op de grens van hoorbaar waren. Dat is de drempel ofwel de gevoeligheid van het gehoor.
Subjectief en objectief
Daarnaast hebben de deelnemers vragenlijsten ingevuld om hun emotionele reactiviteit en gevoeligheid voor prikkels te meten. Hun antwoorden zijn subjectieve beoordelingen over hun eigen eigenschappen. Met deze subjectief gemeten gevoeligheid vond Bolders verbanden die ze ook vond met objectieve gevoeligheid, gemeten met de gehoordrempeltaak. ‘Daarmee is de conclusie van het onderzoek sterker, omdat we met twee meetmethoden, een subjectieve en een objectieve tot dezelfde conclusies komen', constateert Bolders.
Emotionele reactiviteit op sterke omgevingsprikkels
Nieuw in het onderzoek van Bolders is dat zij de neiging van mensen om positief te reageren op sterke omgevingsprikkels ook onderzoekt. ‘Bekijk je zowel de positieve als negatieve reacties op sterke omgevingsprikkels, dan vind je wel degelijk een verband tussen gevoeligheid en reactiviteit.' Haar aanbeveling voor vervolgonderzoek zou dan ook zijn om die positieve en negatieve reacties allebei mee te nemen, om beter te begrijpen waarom bijvoorbeeld lawaai op sommige mensen meer impact heeft dan op anderen.
Werk in uitvoering voor horen en voelen
Het is nog te vroeg voor sterke conclusies over de mate waarin waarneming van geluid door gevoel wordt beïnvloed. ‘De gevonden effecten zijn klein en soms afhankelijk van hoe sterk de stemming was of hoe deze was opgewekt. Het is belangrijk dat de bevindingen gerepliceerd worden door andere onderzoekers’, reflecteert Bolders op haar onderzoek. Verder onderzoek is nodig naar de manier waarop waarneming wordt beïnvloed door gevoel. 'Want wetenschap blijft werk in uitvoering.'