'Impact moet niet alleen naar buiten toe, maar ook naar binnen toe'
Voor Sybille Lammes, hoogleraar Nieuwe Media en Digitale Cultuur, biedt de coronatijd een heel nieuw perspectief op haar onderzoek naar spel. Digitale media is misschien wel nog nooit zo belangrijk geweest nu we op afstand werken, maar ook meer zijn gaan binnen zitten en daar het spel zoeken, bijvoorbeeld door het spelen van games. Dat kan Lammes weer gebruiken om zowel haar studenten kritisch op te leiden, als de geesteswetenschappen een spiegel voor te houden. ‘Impact is meer dan een meetbaar feit.’
Lammes sprak bij haar aanstelling als directeur van het Leiden University Centre for the Arts in Society (LUCAS) in 2019 de wens uit om dwarsverbanden te stimuleren tussen de onderzoeksgebieden van het instituut; de klassieke oudheid, de middeleeuwen en vroegmoderne tijd en de moderne en hedendaagse tijd. Collega-onderzoekers dr. Casper de Jonge, prof. Rick Honings en dr. Esther op de Beek laten die potentie bijvoorbeeld zien met hun onderzoek naar migratie- en reisverhalen in het verleden en nu. ‘Migratieverhalen hebben we nu ook, letterlijk, namelijk mensen die naar Nederland of andere landen komen. Dan zit je nog steeds in je vakgebied, maar dan maak je ook de link naar iets dat nu ook nog maatschappelijk en cultureel belangrijk is.’
Oude spellen vs. hedendaagse games en aansluiting met het heden
Dat probeert Lammes zelf ook te doen. Met dr. Angus Mol en dr. Aris Politopoulos onderzoekt ze in het Past-at-Play Lab hoe spellen uit de oudheid gespeeld werden en hoe hedendaagse games met het verleden omgaan, door studenten de spellen opnieuw te laten spelen en bordbewegingen te registreren. Voor het vak Big Media, over de betekenis van media in het dagelijks leven, heeft ze het bijvoorbeeld over memes, grappige internetplaatjes die gebruikt worden om betekenis te geven aan gebeurtenissen. Dat verwachten de studenten niet, zegt ze. ‘Terwijl het superbelangrijk is hoe je tegenwoordig via tekst en beeld communiceert.’
Wetenschappelijk gamen met studenten
Ze ontwikkelde zelfs met Mol een speciaal vak, ‘Play in Covid-19’ voor de Minor Games Studies and Cultural Analysis over de ervaringen van studenten met spel tijdens de coronacrisis. ‘Hoe speel je nu in deze tijden en welke verhalen kun je hier aan koppelen?’ Zij besteedden bijvoorbeeld een college aan Animal Crossing, een ‘verzamelgame’ dat enorm veel gespeeld wordt sinds de eerste en tweede lockdown en die ook economische inzichten en opvattingen bevat. Het geeft handvatten aan haar missie om van studenten kritische burgers te maken. ‘Wat doet zo’n spel nou: hoe moet je verzamelen en kapitaal opbouwen?’ Letterlijker: ‘Buiten hebben we bijvoorbeeld steeds minder ruimte om te spelen maar in zo’n spel zit een enorme culturele playground. Dat gaat iedereen spelen, want je zoekt toch ergens de ruimte.’
'Impact is meer dan een meetbaar feit'
Lammes werkte vijf jaar in het Verenigd Koninkrijk als wetenschapper, waar impact hoog op de wetenschapsagenda staat, maar zich veelal in cijfers vertaalde. Dat kan anders, vindt ze. ‘Natuurlijk is het belangrijk als wetenschapper om in het nieuws te zijn, maar het gaat om het doel erachter, zoals hoe de wetenschap de diversiteit in de maatschappij ook binnenshuis moet vertegenwoordigen. Als die diversiteit er is of meer zichtbaar wordt gemaakt, wordt het onderzoek en het onderwijs hopelijk ook anders. Als sommige groepen niet gehoord worden, heeft dat ook inhoudelijke gevolgen.’
‘Geesteswetenschappen mag zich nederiger opstellen’
Lammes denkt dat de universiteit bijvoorbeeld nog wel meer kan doen om burgers niet alleen als onderzoeksobject te zien, maar hen ook te betrekken in de wetenschapsdiscussie. Zoals in het Citizen Science-lab, waarin Leidse wetenschappers samen met burgers projecten doen over bijvoorbeeld plastics, biodiversiteit en zwarte gaten. Geesteswetenschappen mag zich wat dat betreft wel wat nederiger opstellen, vindt Lammes. Mensen stakeholder maken van onderzoek helpt de wetenschap, vindt ze: ‘Ze hebben allemaal andere kennis in te brengen.’
Voor Lammes draait impact van wetenschapsonderzoek ook om het besef van onze cultuuruitingen en hoe divers die kunnen zijn. ‘Die analyseren we niet vaak genoeg, omdat we het als dagelijks leven zien en als populaire cultuur van jonge mensen en omdat we nog steeds te veel geneigd zijn om wat ‘gewoon’ is niet als kennis of cultuuruiting te (h)erkennen. Dan gaat het mis, omdat het niet op wetenschappelijke waarde wordt geschat. Door dat wel te doen, krijg je een grotere connectie met de maatschappij.’