25 Veni’s voor Leidse onderzoekers
Van moleculaire ping-pong tot cassave in de Amazone, en van buitenaards leven tot bijzondere antistoffen. NWO heeft aan 25 onderzoekers van de Universiteit Leiden een Veni-financiering toegekend. Met de beurs van maximaal 250.000 euro kunnen de laureaten gedurende drie jaar hun eigen onderzoeksideeën verder ontwikkelen.
De Veni’s worden jaarlijks door NWO toegekend. Samen met de Vidi- en Vici-financieringen maken ze onderdeel uit van de Vernieuwingsimpuls. Veni’s zijn gericht op excellente onderzoekers die onlangs gepromoveerd zijn. NWO selecteert onderzoekers op basis van de kwaliteit van de onderzoeker, het innovatieve karakter van het onderzoek, de verwachte wetenschappelijke impact van het onderzoeksvoorstel en mogelijkheden voor kennisbenutting.
Dit jaar dienden 1151 onderzoekers een voorstel in, waarvan er 166 zijn toegekend. Daarvan gingen er 25 (15%) naar onderzoekers van de Universiteit Leiden, inclusief Geneeskunde/LUMC. Lees hierna een korte omschrijving van de onderzoeksprojecten.
De goede en slechte kanten van dragerschap van pre-leukemische mutaties
Erik van den Akker - LUMC
Bijna alle hoogbejaarden hebben een vroege vorm van bloedkanker. Maar bij hen lijkt dit niet gepaard te gaan met nadelige gezondheidseffecten, in tegenstelling tot bij mensen van middelbare leeftijd. Wat is hun geheim? Erik van den Akker onderzoekt de beschermende mechanismen waarmee hoogbejaarden de tand des tijds doorstaan.
Mogelijkheid van leven bij radiosterren
Joseph Callingham – Faculteit Wiskunde en Natuurwetenschappen
Tegenwoordig kunnen astronomen gemakkelijk planeten buiten ons zonnestelsel waarnemen. Of daar leven mogelijk is, is echter nog onbekend. Joseph Callingham gaat met radiotelescopen nabijgelegen sterren onderzoeken om het ruimteweer van hun planeten vast te stellen, en om te bepalen of daar, onder de betreffende omstandigheden, leven mogelijk zou zijn.
Is er interactie tussen donkeremateriedeeltjes?
Camila Correa – Faculteit Wiskunde en Natuurwetenschappen
De oorsprong van donkere materie is vooralsnog een groot mysterie. Camila Correa gaat gebruik maken van de nieuwste computersimulaties om aanwijzingen van krachten tussen donkeremateriedeeltjes van fuserende sterrenstelsels te analyseren.
Een sprekend verhaal: de ontwikkeling van kinderen als verhalenvertellers en gedachtelezers
Max van Duijn – Faculteit Wiskunde en Natuurwetenschappen
Dankzij verhalen kunnen we beter ‘gedachtenlezen’: ons voorstellen hoe de wereld eruitziet vanuit andermans perspectief. Voor dit project verzamelt en analyseert Max van Duijn meer dan vijfhonderd verhalen verteld door kinderen van verschillende leeftijden. Zo krijgt hij inzicht in de ontwikkeling van hun vaardigheid als verhalenverteller, en in hun vermogen zich in te leven in andermans gedachtewereld.
Behandeling van oudere patiënten met gevorderd melanoom – Op weg naar gepersonaliseerde behandeling
Nienke de Glas – LUMC
Oudere patiënten met kanker mogen bijna nooit meedoen aan klinische studies naar immunotherapie. Hierdoor kunnen oncologen voor deze groep geen goed onderbouwde afweging in behandelmogelijkheden maken. Nienke de Glas gaat klinische, geriatrische en immunologische data verzamelen, om een voorspellend model te ontwikkelen voor de werkzaamheid en het effect op de kwaliteit van leven van immunotherapie bij ouderen met melanoom.
Door de ogen van AI: veilige en optimale integratie van kunstmatige intelligent in de radiologie
Irene Hernandez-Giron - LUMC
Kunstmatige intelligentie (AI) zal een paradigmaverschuiving veroorzaken in de radiologie: AI kan radiologen ondersteunen en zelfs vervangen in hun diagnostische taken. Het risico bestaat echter dat deze technologieën worden toegepast zonder de juiste kennis bij gebruikers. Irene Hernandez-Giron wil een kader creëren voor het valideren en op veilige wijze integreren van kunstmatige intelligentie in de klinische workflow.
Het ontrafelen en behandelen van ziekmakende IgG4-responsen
Maartje Huijbers – LUMC
IgG4 is een eigenaardige antistof. De stof kan géén ontstekingsreacties in gang zetten en, in tegenstelling tot andere antistoffen, bindt IgG4 twee verschillende antigenen. Maartje Huijbers gaat onderzoeken of die unieke functionele eigenschappen bijdragen aan het ontstaan van auto-immuunziekten waarbij IgG4 een rol speelt, en of we deze IgG4-immuuncellen specifieker kunnen behandelen.
Het optimaliseren van exposure therapie voor posttraumatische stress-stoornis
Rianne de Kleine – Faculteit der Sociale Wetenschappen
Blootstellingstherapie (exposure therapy) is de meest effectieve behandeling voor posttraumatische stress-stoornis (PTSS). Toch knapt slechts 50 procent van de patiënten goed genoeg op. Op basis van recente inzichten in het mechanisme van extinctie (uitdoving van de reactie op een stimulus), gaat Rianne de Kleine op zoek naar strategieën en technieken om de effectiviteit van blootstellingstherapie voor PTSS te verbeteren.
Matriarchale islam: gender en sharia in landen rond de Indische Oceaan
Mahmood Kooriadathodi - Faculteit der Geesteswetenschappen
De islam wordt over het algemeen gezien als een patriarchale godsdienst. Deze veronderstelling rust op een interpretatie vanuit een mannelijk perspectief. Mahmood Kooriadathodi onderzoekt de islam in landen rond de Indische Oceaan. Daar bestaan enkele aan elkaar verbonden matriarchale islamitische gemeenschappen, die nieuwe inzichten kunnen geven in de historische en menselijke aspecten van de islam en de sharia.
Wie heeft welke verplichtingen aan toekomstige generaties?
Tim Meijers – Faculteit Geesteswetenschappen
Veel bedreigingen van het welzijn van toekomstige generaties, zoals klimaatverandering, spelen wereldwijd. De aanpak hiervan vereist internationale samenwerking. Tim Meijers wil een antwoord vinden op de vraag wat een eerlijke verdeling is van de kosten die hiermee gepaard gaan, rekening houdend met het feit dat de wereld veel ongelijkheid kent.
Complexe moleculen bij de vorming van planeten
Melissa McClure – Faculteit Wiskunde en Natuurwetenschappen
Interstellair ijs bevat de oorspronkelijke organische, moleculaire ingrediënten van het leven. Melissa McClure gaat de evolutie van de ijschemie bij de vorming van sterren volgen. Hierdoor ontstaat inzicht in de complexiteit van de moleculen die een rol spelen bij de vorming van planeten.
De geschiedenis herstellen en vertellen met gebombardeerde boeken
Krista Murchison – Faculteit der Geesteswetenschappen
Tijdens de Tweede Wereldoorlog werden duizenden manuscripten vernietigd. Deze vernietigde collecties zijn, ondanks hun voortdurende belang, grotendeels genegeerd in conceptualisaties van het archief. Krista Murchison wil de vernietigde archieven van vier landen digitaal tot leven brengen, om zo lopende discussies te bevorderen over het ‘immateriële archief’ en het sociale en historische belang daarvan .
Herinneringen aan protest en teleurstelling in de Arabische wereld
Judith Naeff – Faculteit der Geesteswetenschappen
Judith Naeff analyseert experimentele documentaires en fictie van jonge Arabische filmmakers over de protestbewegingen van de jaren zeventig in hun regio. De manier waarop de filmmakers zich tot dit verleden verhouden, laat zien hoe zij hun eigen positie proberen te definiëren in de ontmoedigende politieke context van de jaren 2000.
Heb je niet iets over het hoofd gezien?
Stéphanie van der Pas – Faculteit Wiskunde en Natuurwetenschappen
Leven vegetariërs langer vanwege hun dieet, of omdat ze minder roken en meer sporten? In veel vakgebieden is het lastig is te bepalen wat nu precies wat veroorzaakt, als een experiment niet mogelijk is. Stéphanie van der Pas ontwikkelt statistische methoden om met meer zekerheid causale verbanden te vinden.
Veekleuren in Oost-Afrika
Sara Petrollino – Faculteit der Geesteswetenschappen
Veehoeders in Oost-Afrika hebben ongelooflijk complexe uitdrukkingen om te verwijzen naar de kleuren en patronen van diervachten. Hoe deze kleursystemen van dieren werken is nog grotendeels onbekend. Sara Petrollino onderzoekt de semantische categorisatie van kleur- en patroongroepen in drie Oost-Afrikaanse talen evenals de wijze waarop de veehoeders deze verwoorden.
Belegering van het biofilmfort
Bart Pijls - LUMC
Kunstheupen en -knieën en pacemakers, alle implantaten eigenlijk, kunnen geïnfecteerd raken met een bacterie. Het probleem daarbij dat dit micro-organisme zich formeert in een biofilm die fungeert als een soort fort dat de bacteriekolonie beschermt tegen het immuunsysteem en antibiotica. Pijls gaat niet-invasieve inductieverwarming gebruiken om de micro-organismen te doden en de muren van het biofilmfort te beschadigen om zo de infectie te genezen.
Moleculaire ping-pong om eiwitten te onderzoeken
Sergii Pud – Faculteit Wiskunde en Natuurwetenschappen
Eiwitten zijn de bouwstenen van het leven. Het onderzoek ernaar levert de sleutel tot het begrijpen van leven en het genezen van ziektes. Sergii Pudd wil een nieuw instrument ontwikkelen dat eiwitten één voor één bestudeert door een spelletje moleculaire ping-pong met ze te spelen en hun gedrag daarbij waar te nemen.
Risicoregulering in Europa: gebaseerd op wetenschap of ingegeven door reputatie?
Dovile Rimkutė – Faculty of Governance and Global Affairs
Risicoregulering op basis van wetenschappelijk bewijs is inconsistent: agentschappen komen tot conflicterende conclusies als ze maatschappelijke risico’s inschatten. Dovile Rimkuté introduceert de bureaucratische reputatie-theorie als nieuwe verklaring hiervoor: conflicterende conclusies tussen agentschappen komen voort uit verschillende strategische reacties op reputatiedreigingen. In haar onderzoek gebruikt Rimkuté machine learning-algoritmes om door agentschappen gepubliceerde big data te analyseren.
Cassava roots: de prehistorie van het Amazonegebied bezien vanuit de keuken
Konrad Rybka – Faculteit der Geesteswetenschappen
Het is nog altijd een raadsel hoe cassava (maniok), een giftige wortel, het hoofdvoedsel van het Amazonegebied werd en het leven van prehistorische Amazonische volkeren veranderde. Door de traditionele manieren van cassavaverwerking te bestuderen met behulp van museumcollecties, etnografische literatuur en hun inheemse namen, wil Konrad Rybka hun verspreiding reconstrueren en zo de sociaal-culturele gevolgen ervan begrijpen.
De oudere hersenen uitdagen
Sophie Schmid – LUMC
Schade aan bloedvaten in de hersenen draagt significant bij aan neurodegeneratie – achteruitgang van het hersenweefsel – bij ouderen. Het is zelfs een van de vroegst waarneembare veranderingen, lang voordat mensen problemen met de cognitie krijgen. Sophie Schmid wil klinisch toepasbare meetmethodes op basis van MRI (magnetic resonance imaging) ontwikkelen, om de status van hersenvaten op non-invasieve wijze in kaart te brengen.
Obstakels voor terrorisme
Bart Schuurman – Faculty of Governance and Global Affairs
Veruit de meeste mensen die radicaliseren raken nooit daadwerkelijk betrokken bij terrorisme. Maar waarom eigenlijk niet? Dit project richt zich op deze onderbelichte vraag op basis van uniek vergelijkend onderzoek onder zowel jihadisten als rechts-extremisten. De resultaten dienen nadrukkelijk niet alleen het wetenschappelijk debat maar ook de preventie van terrorisme en radicalisering.
Hoe cruciaal was vuurbeheersing als overlevingsstrategie voor Homo sapiens in Europa, 45.000–20.000 jaar geleden?
Andrew Sorensen – Faculteit Archeologie
Altijd is aangenomen dat het maken van vuur essentieel en alomtegenwoordig was bij de vroege Homo sapiens in Europa. Hier is echter geen archeologische onderbouwing voor. Andrew Sorensen gaat in dit onderzoek na in hoeverre deze aanname te rechtvaardigen is.
Het Nabatees Aramees: schrijf- of spreektaal?
Benjamin Suchard – Faculteit der Geesteswetenschappen
Het antieke rijk van de Nabateeërs heeft duizenden teksten achtergelaten. De Nabateeërs schreven Aramees, de lingua franca van hun tijd. Maar het Aramees van hun teksten vertoont grote invloed van het Arabisch. Benjamin Suchard onderzoekt of het Nabatees Aramees ooit gesproken is, of alleen als schrijftaal werd gebruikt.
Het tuberculosefort veroveren
Mónica Varela Àlvarez – Faculteit Wiskunde en Natuurwetenschappen
Resistente tuberculose is de meest dodelijke infectieziekte die via de lucht overdraagbaar is. De ziekteverwekker verstopt zich in een soort fort, bestaande uit compacte opeenhopingen van cellen, die de bacterie beschermt tegen antibiotica en afweerreacties. Mónica Varela Àlvarez onderzoekt nieuwe therapieën die het ‘tuberculosefort’ aanvallen en daardoor de effectiviteit van medicijnen tegen tuberculose verhogen.
Voorbij de Mythe van Westphalia: Staten, Internationaal Recht en de Monopolisering van het Recht op Oorlogsvoering
Claire Vergerio – Faculteit der Sociale Wetenschappen
Het heersende idee is dat sinds de 17e eeuw nationale staten het monopolie hebben op oorlogsvoering. Dit monopolie zou hebben gezorgd voor stabiliteit in internationale betrekkingen. Maar is dat wel waar? Claire Vergerio onderwerpt de gezaghebbende traditionele opvatting aan een kritische, empirische analyse en biedt hiermee de mogelijkheid tot heroverweging van hedendaagse oorlogswetten.