Minister Dekker bij congres 25 jaar Algemene wet bestuursrecht
Op vrijdag 8 februari 2019 vond op de Haagse Campus het congres '25 jaar Algemene wet bestuursrecht (Awb), verschillende generaties over een jarige wet' plaats. Meer dan 500 bezoekers kwamen naar Den Haag om te luisteren naar bijdragen van bestuursrechtdeskundigen van verschillende generaties en met verschillende achtergronden.
Bij aanvang benadrukte dagvoorzitter Willemien den Ouden dat het een verjaardagsfeestje moest worden waarop veel werd gediscussieerd en dat de jarige daarbij niet gespaard hoefde te worden. De inwerkingtreding van de Awb op 1 januari 1994 heeft de ontwikkeling van het algemeen bestuursrecht weliswaar een enorme impuls gegeven, maar lang niet door iedereen, op alle beleidsterreinen, en in al haar artikelen, wordt de Awb ervaren als een feestje. De organisatoren, onder wie ook Tom Barkhuysen, wilden dus zeker niet alleen tevreden stilstaan bij al het moois dat de Awb heeft gebracht, maar juist ook het gesprek aangaan over wat er nog nodig is met het oog op de bestuursrechtelijke toekomst.
De discussies die volgden werden steeds ingezet door jonge bestuursrechtbeoefenaren die een korte pitch gaven. Zo sprak Annalies Outhuijse, aio aan de Rijksuniversiteit Groningen, over de wenselijkheid van meer en breder empirisch onderzoek naar ervaringen in de bezwaarschriftenprocedure, die 25 jaar gelden als verplicht onderdeel van de bestuursrechtelijke rechtsgang werd vastgelegd. Haar referent Alex Brenninkmeijer, lid van de Europese rekenmaker, steunde Annalies in haar kritische benadering van de onderzoeksresultaten die er tot nu toe beschikbaar zijn.
Responsieve rechtstaat
Ook een andere belangrijke uitdaging voor het bestuursrecht in de toekomst kwam uitgebreid aan bod. Fatma Çapkurt, aio aan de Universiteit Leiden, hield een vlammend betoog voor meer aandacht van de Awb-wetgever voor het normeren van dataverzameling en -gebruik door bestuursorganen en de rechtsbescherming van burgers in die context. Haar referent Bart Jan van Ettekoven, voorzitter van de afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State, was het roerend met haar eens. De bestuursrechters lopen nu al tegen ingewikkelde vraagstukken aan door de digitaliseringstendens. Er zullen duidelijkere normen moeten worden ontwikkeld op dat gebied dan de huidige algemene beginselen van behoorlijk bestuur die de rechters nu hanteren om de rechtsvragen te beantwoorden.
Ook de minister voor Rechtsbescherming, Sander Dekker, ging in zijn speech vooral in op de uitdagingen die er zijn voor de Awb-wetgever. Hij benadrukte dat er in de houding van bestuursorganen naar de burger veel te verbeteren valt. Het burgerbeeld dat veel bestuursorganen hanteren, is nog te vaak dat van de rationeel handelende, zelfredzame burger. Dat beeld klopt niet zo heeft de WRR in het bekende rapport Weten is nog geen doen laten zien. Dekker wil werken aan een responsieve rechtsstaat in plaats van een bureaucratische rechtsstaat. In dat kader besprak hij enkele voornemens, zoals de mogelijkheid om in de Awb te regelen dat bestuursorganen een geldschuld volledig of deels kunnen kwijtschelden in echt schrijnende gevallen. Verder wil hij dat de rechter strenger wordt voor hardleerse overheden: er moeten hogere proceskostenvergoedingen komen als de overheid tegen beter weten in procedures voert tegen haar burgers. Om dat mogelijk te maken wil hij het Besluit proceskosten bestuursrecht snel aanpassen.
Eervol ontslag
Aan het einde van zijn speech maakte de minister bekend dat die dag aan de regeringscommissaris voor bestuursrecht, Michiel Scheltema, de grondlegger van de Awb, eervol ontslag was verleend. Daarmee is 8 februari 2019 een historische datum geworden. Nadat de minister de belangrijke en zeer gewaardeerde werkzaamheden van de regeringscommissaris had beschreven, volgde een overdonderend applaus uit de zaal voor Scheltema, dat minutenlang aanhield. Als cadeau kreeg hij een lezingencyclus aangeboden.
De regeringscommissaris kreeg daarna officieel ook de congresbundel aangeboden. Daarin is geschreven door 87 auteurs, waaronder wetgevings- en beleidsjuristen, rechters, advocaten en wetenschappers. Zij schreven 75 bijdragen, die in totaal meer dan 850 pagina’s beslaan. Onder de titel In eenheid en verscheidenheid belichten zij het verleden, heden en de toekomst van de Awb van iedere denkbare kant. Deze bundel is online gratis beschikbaar.
Het geheel werd afgesloten met een zeer geanimeerde borrel, waarbij de samenwerking tussen de drie organiserende faculteiten (Leiden, Groningen en Nijmegen) werd geroemd.