Wat Trumps bezoek aan Europa (niet) opleverde
Hoogleraar Rob de Wijk (Internationale betrekkingen) volgde de afgelopen dagen het bezoek van Donald Trump aan Europa. We bespraken met hem de uitkomsten van de verschillende topontmoetingen. ‘Dit bezoek heeft precies opgeleverd wat ik ervan verwacht had, namelijk niets.’
Bekvechten met NAVO-bondgenoten in Brussel
‘Het ging al mis voordat het hele circus begon. Bij dit soort topontmoetingen is normaal gesproken alles van tevoren al dichtgetikt. De deelnemende partijen onderhandelen voorafgaand aan een NAVO-top wat er wordt besproken en besloten. Zo heeft de Amerikaanse veiligheidsadviseur John Bolton de onderhandelingen geleid voor de Verenigde Staten. Zo’n communiqué is normaal gesproken dus een hamerstuk waaraan feitelijk niets wordt veranderd.’
‘Maar al gauw werd duidelijk dat Donald Trump dit communiqué niet heeft gelezen, óf dat hij zich er niet aan heeft gehouden. Tijdens de persconferentie voorafgaand aan de top viel Trump bijvoorbeeld Duitsland aan: volgens Trump is het gek dat de NAVO Duitsland beschermt tegen Rusland, terwijl Duitsland tegelijkertijd ook veel gas inkoopt uit Rusland. Hij koppelde daarmee het handelsdossier aan het veiligheidsdossier, en dat alles zonder waarschuwing. Hij heeft de Secretaris-Generaal van de NAVO Jens Stoltenberg er bewust mee overvallen voor de draaiende camera’s. Stoltenberg was zichtbaar aangeslagen toen hij naar buiten kwam. Hij weet zijn professionaliteit te bewaren, maar ik zag aan hem dat hij er niet blij mee was. Op de tweede dag zette Trump de aanval in op bondgenoten die volgens hem te weinig aan de NAVO betaalden. Dat gebeurde bij aanvang van het overleg met de presidenten van Georgië en Oekraïne. Stoltenberg vroeg hen de zaal te verlaten waarna de NAVO crisisberaad hield. Ook dit was ongehoord. Maar uiteindelijk heeft Trump in Brussel niets voor elkaar gekregen.’
Twee handen op een buik met Vladimir Poetin in Helsinki
‘De ontmoeting met de Russische president Poetin was historisch. Donald Trump koos namelijk overduidelijk de kant van Poetin. Poetin ontkende dat er sprake was van Russische inmenging in de Amerikaanse verkiezingen, en Trump zei dat hij hem geloofde. Dat heeft internationale consequenties, maar vooral in de Verenigde Staten zelf deed het veel stof opwaaien. Voor de eerste keer viel daar de term ‘hoogverraad’. Trump is hiermee een nieuwe grens overgegaan. Dat deed hij eerder al door een extreemrechtse aanslag tijdens een demonstratie in Charlotteville niet te willen veroordelen, en door de slotverklaring van de G7-top niet te ondertekenen. Maar dit zou wel eens een keerpunt kunnen zijn.’
Goedbedoeld advies aan Theresa May in Londen
‘De ontmoeting tussen Trump en May speelt eerder de tegenstanders van een Brexit in de kaart dan de voorstanders. Trump gaf aan dat hij alleen een handelsakkoord wil sluiten met het Verenigd Koninkrijk als er een harde scheiding komt met de Europese Unie. Premier May stuurt momenteel juist aan op een soft Brexit, waarbij er bijvoorbeeld nog enige mate van vrij verkeer mogelijk is tussen de EU en het Verenigd Koninkrijk. Vervolgens moet het Verenigd Koninkrijk nog maar afwachten hoe het nieuwe handelsakkoord met de Verenigde Staten uitpakt. Het bezoek van Trump heeft voor de Britten in ieder geval duidelijk gemaakt dat de consequenties van zo’n harde Brexit niet mild zullen zijn.’
Concluderend: een nieuwe wereldorde?
‘Deze bezoeken hebben precies opgeleverd wat ik ervan verwacht had, namelijk niets. Maar één ding wordt steeds duidelijker: de wereld wil vooruit, desnoods zonder de Verenigde Staten. Ik merkte het op de NAVO-top in Brussel. Ik heb diplomaten maar ook regeringsleiders hardop horen zeggen dat de Europese NAVO-partners desnoods verder gaan zonder Trump. Dat hij zo onvoorspelbaar is dat we niet meer op de Amerikanen kunnen vertrouwen.’
‘Dat geldt overigens ook op economisch gebied. Er is een handelsakkoord gesloten tussen de EU en Japan en er is er een in de maak met China. Die onderhandelingen zullen waarschijnlijk in een stroomversnelling komen. De Verenigde Staten vervreemden zichzelf van de rest van de wereld. We zijn het punt genaderd dat Trumps retoriek contraproductief begint te worden. Of eigenlijk zijn we dat punt inmiddels gepasseerd. Hij is een president geworden die schopt en schreeuwt maar niets voor elkaar krijgt. Als dit zo doorgaat kan het einde van het Amerikaanse tijdperk zomaar heel dichtbij zijn.’
Afbeelding: NAVO-baas Jens Stoltenberg (links) spreekt met de Amerikaanse president Donald Trump.
NAVO-baas bezoekt Universiteit Leiden
Onlangs bezocht Jens Stoltenberg, de secretaris-generaal van de NAVO, de Universiteit Leiden. Hij riep Nederland op om meer te investeren in defensie. Stoltenberg kwam naar de universiteit op verzoek van hoogleraar Jaap de Hoop Scheffer, die eerder ook secretaris-generaal van de NAVO was.